Publikujemy pierwszą część dokumentu poświęconego New Age, przedstawionego w Watykanie w dniu 3 lutego 2003 r. Na temat New Age pisaliśmy w MICHAELU nr 2/1999.
Niniejsze studium zajmuje się złożonym zjawiskiem, jakim jest New Age, wywierającym wpływ na liczne aspekty kultury współczesnej. Studium to jest raportem prowizorycznym. Jest ono owocem refleksji Grupy Badającej Nowe Ruchy Religijne, złożonej z członków zespołów różnych dykasterii Kurii Rzymskiej: Papieskich Rad ds. Kultury i ds. Dialogu Międzyreligijnego (które były głównymi redaktorami tego projektu), Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów oraz Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan.
Studium to zaprasza czytelników, aby uwzględnili sposób, w jaki New Age wykorzystuje głód wiary współczesnych mężczyzn i kobiet. Dokument prowadzi tych, którzy są zaangażowani w duszpasterstwo, do zrozumienia i odpowiedzi na duchowość New Age, zarówno ukazując punkty, w których ta duchowość jest sprzeczna z wiarą chrześcijańską, jak również odrzucając stanowiska prezentowane przez myślicieli należących do New Age, będących w opozycji do wiary chrześcijańskiej. Tym, czego wymaga się od chrześcijan, jest przede wszystkim mocne zakorzenienie we własnej wierze.
Początek trzeciego tysiąclecia przypada nie tylko w dwa tysiące lat po narodzeniu Jezusa, ale także w chwili, w której astrologowie uważają, że Era Ryb, znana im jako era chrześcijańska, dobiega końca. Ruch New Age przyjmuje nazwę od zbliżającej się astrologicznej Ery Wodnika. New Age jest jedną z licznych interpretacji znaczenia tej chwili historycznej, którymi bombardowana jest kultura współczesna (w szczególności kultura zachodnia), a jasne określenie, na ile jest on spójny z orędziem chrześcijańskim, sprawia wiele trudności. Dlatego wydaje się, że nadeszła właściwa chwila, aby z perspektywy chrześcijańskiej dokonać tak całościowej oceny myśli związanej z New Age, jak i samego ruchu New Age.
Niektórzy uważają, że religia chrześcijańska jest patriarchalna i autorytarna, że instytucje polityczne są niezdolne do ulepszenia świata i że medycyna oficjalna (alopatyczna) nie jest w stanie skutecznie leczyć ludzi. (...) New Age jest atrakcyjny przede wszystkim dlatego, że wiele z tego, co oferuje, czyni zadość aspiracjom, które nie mogą być zaspokojone przez instytucje oficjalne. Chociaż wiele elementów ruchu New Age jest reakcją skierowaną przeciwko kulturze współczesnej, to jednak pod wieloma względami jest on jej dzieckiem. Odrodzenie i reformacja ukształtowały współczesnego człowieka Zachodu, który nie jest uciskany przez takie ciężary zewnętrzne, jak władza czy tradycja. Ludzie odczuwają coraz mniejszą potrzebę „bycia częścią" instytucji (chociaż samotność jest prawdziwą plagą życia współczesnego) i nie są skłonni poddawać się urzędowym" ocenom. Ze względu na ten kult człowieka religia zostaje sprowadzona do sfery wewnętrznej, co przygotowuje grunt do celebrowania sakralizacji samego siebie. Z tego powodu New Age przyjmuje wiele wartości popieranych przez kulturę przedsiębiorczości i przez ewangelię dobrobytu", a także przez kulturę konsumpcyjną, której wpływ przejawia się w tym, że coraz większa liczba osób uważa połączenie chrześcijaństwa i New Age za możliwe, przejmując to, co według nich jest w obu najlepsze.
New Age przyciąga osoby przepojone wartościami kultury współczesnej. Wolność, autentyzm, autonomia i inne podobne wartości uważa się za świętość. Przemawia do tych, którym nie odpowiada społeczeństwo patriarchalne. „Nie wymaga to większej wiary niż pójście do kina", a jednak usiłuje zaspokoić duchowe aspiracje ludzi. Tutaj wyłania się zasadnicza kwestia: co rozumie się przez duchowość w kontekście New Age? Odpowiedź ujawnia niektóre różnice między tradycją chrześcijańską i tym, co można określić terminem New Age. Niektóre odłamy ruchu New Age wykorzystują siły przyrody i starają się nawiązać kontakt z innym światem, aby odkryć przeznaczenie jednostek, pomagając im w dostrojeniu się do odpowiedniej częstotliwości, by wydobyły to, co najlepsze, z siebie i z okoliczności. W większości przypadków jest to całkowicie fatalistyczne. Chrześcijaństwo natomiast jest zaproszeniem do spojrzenia poza siebie i dalej, w kierunku „Nowego Przyjścia" Boga, który powołuje nas do przeżywania dialogu miłości.
W ostatnich latach rewolucja technologiczna w dziedzinie komunikacji społecznej wytworzyła całkowicie nową sytuację. Łatwość i szybkość, z jaką obecnie ludzie mogą porozumiewać się ze sobą, stanowią jeden z powodów, dla których New Age był w stanie przyciągnąć uwagę osób należących do wszystkich grup wiekowych i wszystkich formacji, wywołując także zamęt u wielu uczniów Chrystusa, którzy nie widzą dokładnie, o co chodzi. Szczególnie internet wywiera ogromny wpływ, przede wszystkim na młodych, którzy traktują go jako odpowiedni dla siebie i fascynujący sposób zdobywania informacji. Jest on jednak ulotnym nośnikiem dwuznacznych informacji w stosunku do bardzo wielu aspektów religii - nie wszystko, co nosi miano,,chrześcijańskie" lub,,katolickie", wiernie odzwierciedla nauczanie Kościoła katolickiego, a jednocześnie szeroko rozpowszechniły się różne materiały dotyczące New Age, począwszy od poważnych aż do wręcz kuriozalnych. Ludzie potrzebują, i mają do tego prawo, rzetelnych informacji na temat różnic między chrześcijaństwem i New Age.
Gdy analizujemy liczne tradycje New Age, szybko okazuje się, że faktycznie jest w nim niewiele nowego. Nazwa wydaje się rozpowszechniona przez różokrzyżowców i masonerię, w czasie rewolucji francuskiej i amerykańskiej, ale rzeczywistość, do której się odnosi, stanowi współczesny wariant ezoteryzmu zachodniego. Ten ostatni inspiruje się grupami gnostyckimi, które wyłoniły się w pierwszych latach chrześcijaństwa i nabrały znaczenia w Europie w okresie reformacji. Rozwinął się równolegle z naukowymi wizjami świata i uzyskał uzasadnienie racjonalne w XVIII i XIX wieku. Charakteryzował się stopniowym odrzucaniem Boga osobowego i skoncentrowaniem się na innych istotach, które często odgrywają rolę pośredników między Bogiem i człowiekiem w chrześcijaństwie tradycyjnym, wraz z coraz bardziej oryginalnym dostosowaniem tych ostatnich i wprowadzaniem innych. Silną tendencją współczesnej kultury zachodniej, która robi miejsce dla New Age, jest ogólna akceptacja teorii ewolucji Darwina. Ta teoria - obok uwagi zwróconej na ukryte moce duchowe lub siły natury - stała się kręgosłupem licznych aspektów tego, co teraz jest znane jako teoria New Age. (...)
Nawet przyjmując, że religijność New Age w jakiś sposób odpowiada na uprawnione dążenia natury ludzkiej, trzeba uznać, że zamierza to uczynić, przeciwstawiając się zawsze objawieniu chrześcijańskiemu. W szczególności w kulturze zachodniej alternatywne" propozycje duchowości wzbudzają silne fascynacje. Z jednej strony - wśród katolików rozpowszechniły się nowe formy psychologicznej afirmacji osoby, także w ośrodkach duchowości, w seminariach i zakonnych instytucjach formacji; z drugiej strony - szerokie rozpowszechnienie ezoteryzmu i gnostycyzmu wyjaśnia coraz częstsza nostalgia i zaciekawienie mądrością i obrzędami starożytnych. Wiele osób szczególnie przyciąga to, co jest znane - bardziej lub mniej słusznie - jako duchowość,,celtycka" lub religie ludów starożytnych. Książki i wykłady na temat duchowości i religii starożytnych lub wschodnich są bardzo rozpowszechnione i często nadaje się im miano New Age z powodów komercyjnych. Związki z tamtymi religiami jednak nie zawsze są oczywiste i w rzeczywistości często są odrzucane. (...) Jan Paweł II zauważa: „Osobna sprawa to odradzanie się starych poglądów gnostycznych w postaci tak zwanego New Age. Nie należy się łudzić, że prowadzi on do odnowy religii. Jest to tylko nowa metoda uprawiania gnozy, to znaczy takiej postawy ducha, która w imię głębokiego poznania Boga ostatecznie odrzuca Jego Słowo, zastępujące je tym, co jest wymysłem samego człowieka. Gnoza nigdy nie wycofała się z terenu chrześcijaństwa, zawsze z nim jakoś współistniała, także pod postacią pewnych kierunków filozoficznych. Nade wszystko jednak pod postacią pewnych ukrytych praktyk parareligijnych, które bardzo głęboko zrywają z tym, co jest istotowo chrześcijańskie, nie mówiąc tego w sposób jasny".1
Przykładem tego może być enneagram - narzędzie analizy charakteru oparte na dziewięciu typach który, gdy jest używany jako środek wzrostu duchowego, wprowadza dwuznaczność w doktrynę i w życie wiary chrześcijańskiej.
Zafascynowanie ruchem New Age zasługuje na uwagę. Słaba znajomość wiary chrześcijańskiej pozwala błędnie utrzymywać, że religia chrześcijańska nie inspiruje głębokiej duchowości i szuka się jej w innych miejscach. To prawda, że niektórzy uważają, iż New Age jest już zjawiskiem minionym, i mówią o Next Age. Odnoszą się do kryzysu, jaki objawił się w Stanach Zjednoczonych na początku lat dziewięćdziesiątych, ale dopuszczają, że - szczególnie poza kręgiem anglosaskim kryzys" ten może nastąpić później. Księgarnie, rozgłośnie radiowe i grupy samopomocy powstałe w wielu miastach i miejscowościach zachodnich wydają się jednak wskazywać na coś innego. Zdaje się przynajmniej w tej chwili - że New Age jest jeszcze bardzo żywy i stanowi integralną część aktualnej sceny kulturowej.
Sukces New Age rzuca wyzwanie Kościołowi. Ludzie czują, że religia chrześcijańska nie daje im - lub może nigdy im nie dała - tego, czego oni rzeczywiście potrzebują. Poszukiwanie, które często prowadzi ludzi do New Age, jest autentycznym pragnieniem głębszej duchowości, czegoś, co dotknęłoby ich serc, oraz sposobu nadania sensu pogmatwanemu i często alienującemu światu. (...)
Jeśli Kościół nie chce być oskarżony o to, że jest głuchy na pragnienia ludzi, to jego członkowie muszą zrobić dwie rzeczy: jeszcze solidniej zakorzenić się w podstawach swojej wiary oraz usłyszeć często milczący krzyk, który wyrywa się z serc ludzi i który - jeśli nie jest słuchany przez Kościół - prowadzi ich w inne miejsca. Wierni muszą być zachęcani do bardziej wewnętrznego zjednoczenia się z Jezusem Chrystusem, by byli gotowi do pójścia za Nim, ponieważ On jest autentyczną drogą do szczęścia, prawdy o Bogu i pełni życia dla wszystkich mężczyzn i wszystkich kobiet, będących w stanie odpowiedzieć na Jego miłość.
W wielu społeczeństwach zachodnich i coraz częściej w innych częściach świata chrześcijanie spotykają się z różnymi aspektami zjawiska znanego jako New Age. Wielu z nich pragnie zrozumieć, jaki jest lepszy sposób zbliżenia się do czegoś, co fascynuje, a równocześnie jest złożone, nieuchwytne, a niekiedy irytujące. Te refleksje chcą pomóc chrześcijanom uczynić dwie rzeczy:
- określić elementy rozwoju tradycji New Age; - wskazać te aspekty, które są sprzeczne z objawieniem chrześcijańskim. (...)
New Age nie jest ruchem w sensie, jaki nadaje określenie,,nowy ruch religijny"; nie jest także tym, co zazwyczaj rozumie się przez pojęcia „kultu" i „sekty". Przenikając kultury i będąc obecny w takich zjawiskach, jak: muzyka, kino, seminaria, grupy dyskusyjne, ćwiczenia duchowe, terapie i liczne inne działania i wydarzenia, jest o wiele bardziej rozpowszechniony i nieformalny, chociaż niektóre grupy religijne lub parareligijne świadomie asymilują elementy należące do New Age. Według niektórych ten kierunek był źródłem idei dla różnych sekt religijnych i parareligijnych. New Age nie jest ruchem jednym lub jednorodnym, ale raczej siecią o dużych oczkach stworzoną z tych praktykujących, którzy myślą w sposób globalny, a działają w sposób lokalny. (...) Chodzi o strukturę synkretyczną, która obejmuje wiele różnych elementów, pozwalając ludziom dzielić się zainteresowaniami lub więziami o różnych stopniach i na różnych poziomach zaangażowania. (...) Wielu odrzuciło religię zorganizowaną, ponieważ według ich oceny nie była w stanie zadośćuczynić ich potrzebom i właśnie z tego powodu zwrócili się gdzie indziej, by znaleźć „duchowość". W New Age ponadto podstawowe znaczenie ma przekonanie, że czas poszczególnych religii skończył się, a więc odnoszenie się do niego jako religii byłoby przeciwne jego sposobowi rozumienia siebie. Jest w każdym razie wystarczająco poprawne postawienie New Age w szerszym kontekście religijności ezoterycznej, fascynacja którą ciągle wzrasta. (...)
Wielu uważa, że określenie New Age bardzo jasno wskazuje na bardzo ważny przełom historyczny. Według niektórych astrologów żyjemy w Erze Ryb zdominowanej przez chrześcijaństwo, która zostanie zastąpiona przez Nową Erę Wodnika na początku trzeciego tysiąclecia. Era Wodnika zajmuje ważne miejsce w ruchu New Age z powodu wpływu teozofii, spirytyzmu, antropozofii i wcześniejszego ezoteryzmu. Ci, którzy podkreślają, że zbliża się przemiana w świecie, często wyrażają pragnienie tej zmiany, nie tyle w samym świecie, co raczej w kulturze i w sposobie odnoszenia się do świata. Jest to szczególnie oczywiste u tych, którzy akcentują ideę nowego paradygmatu życia. (...) W każdym razie Era Wodnika jest wizją, a nie teorią. Tradycja, do której nawiązuje New Age, jest bardzo szeroka i obejmuje wiele idei, które nie mają bezpośredniego związku z przejściem od Ery Ryb do Ery Wodnika. Znajdują się w niej wizje przyszłości, wstrzemięźliwe, ale raczej ogólnikowe, które przewidują, że obok religii oddzielonych zaistnieje duchowość planetarna oraz analogiczne planetarne instytucje polityczne uzupełniające instytucje lokalne, globalne instytucje ekonomiczne oparte na uczestniczeniu i demokracji, większy nacisk zostanie położony na komunikację i wychowanie, powstaną też propozycje dotyczące zdrowia, które połączą medycynę oficjalną z samouzdrowieniem, zapanuje bardziej obuptciowe rozumienie siebie i zostanie odkryty sposób na zintegrowanie nauki, mistycyzmu, technologii i ekologii. Jeszcze raz uwypukla się głębokie pragnienie pełnego i zdrowego życia dla rasy ludzkiej i dla planety. W New Age krzyżują się tradycje starożytnych egipskich praktyk tajemnych, kabały, pierwotnego gnostycyzmu chrześcijańskiego, sufizmu, mądrości druidów, chrześcijaństwa celtyckiego, średniowiecznej alchemii, renesansowego hermetyzmu, buddyzmu zen, jogi itd.2
To jest właśnie to, co „nowe" w New Age. Chodzi o „synkretyzm elementów ezoterycznych i świeckich", powiązanych przez rozpowszechniony pogląd, że czas dojrzał do podstawowej zmiany jednostek, społeczeństw i świata. Konieczność tej zmiany wyraża się w różnych formach, takich jak:
- przejście od fizyki mechanicznej Newtona do fizyki kwantowej;
- przejście od nowożytnego wywyższania ro- zumu do dowartościowania uczucia, emocji i doświadczenia (często opisywane jako przejście od myśli racjonalnej lewej półkuli mózgu do myśli intuicyjnej półkuli prawej);
przejście od dominowania męskości i patriarchatu do celebracji kobiecości w jednostkach i w społeczeństwie.
W takich kontekstach często używane jest wyrażenie zmiana paradygmatu". W niektórych przypadkach zakłada się jasno, że owo przejście nie tylko jest oczekiwane, ale i nieuniknione. Odrzucenie nowożytności, które leży u podstaw pragnienia zmiany, nie jest nowe, ale może być opisane jako „nowożytne przebudzenie religii pogańskich pomieszane z wpływami religii wschodnich, psychologii współczesnej, filozofii, kontrkultury, która rozwinęła się w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych". New Age nie jest niczym innym niż świadkiem rewolucji kulturowej, złożoną reakcją na idee i wartości dominujące w kulturze zachodniej, a jednak jego idealistyczny krytycyzm jest paradoksalnie typowy dla kultury, którą zwalcza.(...)
Pierwszymi symbolami tego ruchu", które przeniknęły do kultury zachodniej, był sławny festiwal Woodstock w Stanach Zjednoczonych w 1969 r. i musical Hair, który główne tematy New Age przedstawił w emblematycznej piosence Aquarius.3 Stanowiły one jednak tylko wierzchołek góry lodowej, której rzeczywiste wymiary ujawniły się dopiero później. Idealizm lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych istnieje jeszcze w niektórych środowiskach, ale teraz nie tylko wśród ludzi młodych. Zanikły związki z lewicową ideologią polityczną, a narkotyki psychodeliczne nie są już tak ważne jak kiedyś. Od tamtego czasu wydarzyło się tak wiele rzeczy, że to wszystko nie wydaje się już rewolucyjne. (...)
Jednym z powracających elementów „duchowości" New Age jest zachwyt wzbudzany przez nadzwyczajne manifestacje, a w szczególności przez istoty paranormalne. Osoby uznane za „medium" utrzymują, że inna istota przejmuje kontrolę nad ich osobowością w czasie „ekstazy" i zjawisko to w New Age znane jest jako channeling - podczas którego „medium" może stracić kontrolę nad swoim ciałem i jego władzami. Niektóre osoby obecne przy tych wydarzeniach deklarują, że manifestacje są rzeczywiście duchowe, ale nie pochodzą od Boga, mimo że prawie zawsze używa się języka miłości i światła. Prawdopodobnie bardziej poprawne jest odnoszenie się do nich raczej jako do form spirytualizmu niż do duchowości w sensie ścisłym. Innymi przyjaciółmi i doradcami ze świata ducha są aniołowie (stali się oni centralnym punktem nowego rynku książek i obrazów). New Age nie odnosi się do aniołów w sposób systematyczny, ponieważ w tym środowisku rozróżnienia niekiedy traktuje się jako nieużyteczne, jeśli są zbyt precyzyjne, skoro istnieją liczne poziomy przewodników, istot i energii w każdym zakątku wszechświata. Można z nich przyjmować i wybierać zgodnie z waszymi mechanizmami przyciągania/odrzucania". Te duchowe istoty często wzywane są nie religijnie", by uzyskać pomoc w odprężeniu twarzy, by móc lepiej kontrolować swoje życie i karierę oraz by usprawnić proces decyzyjny. Fuzja z niektórymi duchami, które nauczają przez szczególne osoby, jest innym doświadczeniem New Age, jak utrzymują ci, którzy mienią się,,mistykami". Niektóre duchy natury są opisywane jako mocne energie, istniejące w świecie naturalnym, a także na „piętrach wewnętrznych", czyli takie, do których ma się dostęp poprzez obrzędy, narkotyki i inne techniki, które wywołują zmienione stany świadomości. Jasne jest, że przynajmniej w teorii w New Age często nie uznaje się żadnego wyższego autorytetu duchowego poza własnym osobistym doświadczeniem duchowym.
Różne zjawiska, takie jak ogród Findhorn i Feng-shui w różny sposób ilustrują znaczenie trwania w harmonii z naturą i kosmosem. W New Age nie istnieje rozróżnienie między dobrem i złem. Ludzkie działania są owocem zarówno oświecenia, jak i ignorancji. Nie możemy więc nikogo potępiać i nikt nie potrzebuje przebaczenia. Wiara w istnienie zła może wywołać tylko negatywne skutki i lęk. Odpowiedzią na to jest miłość. Jednak nie chodzi o wyrażenie jej w czynach, ale o to, by posiadać określone postawy mentalne. Miłość jest energią, wibracją o wysokiej częstotliwości, a tajemnicę szczęścia, zdrowia i sukcesu stanowi umiejętność odnalezienia harmonii i własnego miejsca w długim łańcuchu bytu. (...)
Medycyna oficjalna (alopatyczna) ogranicza się dzisiaj do leczenia poszczególnych, wyizolowanych chorób i nie jest w stanie zwrócić uwagi na szerszy kontekst zdrowia osoby ludzkiej. Ta postawa spowodowała znaczne i zrozumiałe niezadowolenie. Terapie alternatywne osiągnęły niezmierną popularność, ponieważ utrzymują, iż traktują osobę jako całość i raczej uzdrawiają, niż leczą. Zdrowie holistyczne - jak wiadomo - koncentruje się na ważnej roli, jaką w uzdrowieniu fizycznym odgrywa myśl. Stwierdza się, że więź między aspektami duchowymi i fizycznymi osoby znajduje się w systemie immunologicznym lub w systemie hinduskim chakra. Z punktu widzenia New Age choroba i cierpienie wynikają z działania skierowanego przeciw naturze. Gdy zachowuje się harmonię z naturą, można oczekiwać o wiele zdrowszego życia, a także pomyślności materialnej. Według niektórych uzdrowicieli z New Age w rzeczywistości nie powinniśmy nawet umierać. Rozwój naszego potencjału ludzkiego sprawi, że nawiążemy kontakt z boskością wewnętrzną i z tymi częściami nas samych, które zostały wyalienowane lub zawieszone. Objawia się to przede wszystkim w zmienionych stanach świadomości, często wywołanych narkotykami lub przez różne techniki rozszerzania myśli, w szczególności w ramach „psychologii transpersonalnej". Szaman często uważany jest za specjalistę od zmienionych stanów świadomości, za osobę, która może pośredniczyć między transpersonalnymi królestwami duchów i bóstwa światem ludzi.
Istnieje nadzwyczajna różnorodność propozycji, które służą zdrowiu holistycznemu - jedne wywodzą się ze starożytnych tradycji kulturowych, zarówno religijnych, jak i ezoterycznych, inne są związane z teoriami psychologicznymi rozwiniętymi w Esalen między 1960 a 1970 r. New Age reklamuje szeroką gamę takich praktyk, Jak: akupunktura, biofeedback, chiroterapia, kinezyterapia, homeopatia, irydologia, masaż, różne typy bodywork (na przykład ergonomia, metoda Feldenkreis, refleksologia, rolfing, masaż biegunowy, uzdrowienie psychiczne, różne typy zielarstwa, kryształoterapia, metaloterapia, muzykoterapia, leczenie światłem kolorowym, terapie związane z reinkarnacją, a w końcu programy dwunastoetapowe i grupy samopomocy. New Age uważa, że źródło uzdrowienia jest w nas samych i że możemy dojść do niego, nawiązując kontakt z naszą energią wewnętrzną lub energią kosmiczną.
Skoro dobre życie przedłuża życie, New Age podaje formułę wschodnią w pojęciach zachodnich. Na początku reinkarnacja była częścią cyklicznej myśli hinduskiej bazującej na pojęciu atman, czyli boskiego ośrodka osobowości (następnie jiva), który przechodził z jednego ciała do drugiego w cyklu cierpienia (samsara) określonym przez prawo karmy, związane z postawą w minionym życiu. Nadzieję składano w możliwości narodzenia się w lepszej kondycji lub - w końcu - w wyzwoleniu od konieczności nowych narodzin. Natomiast w większości tradycji buddyjskich tym, co przechodzi z jednego ciała do drugiego, nie jest dusza, ale continuum świadomości. Życie obecne jest więźniem nieskończonego procesu kosmicznego, który dotyczy nawet bogów. Na Zachodzie - od czasów Lessinga reinkarnacja była traktowana o wiele bardziej optymistycznie jako proces uczenia się i postępującej realizacji indywidualnej. Spirytyzm, teozofia i New Age uważają reinkarnację za formę uczestniczenia w ewolucji kosmicznej. To postchrześcijańskie podejście do eschatologii wydaje się odpowiadać na nierozwiązane pytania teodycei i eliminuje pojęcie piekła. Gdy dusza oddziela się od ciała, jednostki mogą znów zobaczyć całe swoje życie aż do tego punktu, a skoro raz dusza złączyła się ze swoim nowym ciałem, widzą już wcześniej coś z fazy następnej. Osoby mają dostęp do swojego poprzedniego życia poprzez sny i techniki medytacji.
Jedną z głównych trosk ruchu New Age jest poszukiwanie integralności". Zachęca on do przekroczenia wszystkich form „dualizmu", ponieważ takie podziały są szkodliwym produktem mniej Oświeconej przeszłości. Podziały, jakie New Age proponuje jako konieczne do przekroczenia, obejmują rzeczywiste rozróżnienie między Stwórcą i stworzeniem, rzeczywiste rozróżnienie między człowiekiem i naturą lub duchem i materią, które są traktowane jako błędne formy dualizmu. Często uważa się, że te dualistyczne tendencje są zakorzenione w tradycji judeochrześcijańskiej cywilizacji zachodniej, podczas gdy należałoby raczej łączyć je z manicheizmem. (...) We wszystkich tych środowiskach proponowane przez New Age alternatywne możliwości są określane mianem holistycznych. Holizm dominuje w całym ruchu New Age, od troski o holistyczne zdrowie do poszukiwania jednoczącej świadomości, od świadomości ekologicznej do idei globalnej sieci.
,,Zarówno tradycja chrześcijańska, jak i świecka wiara w nieskończony postęp naukowy musiały zająć się trudnym momentem patowym, który po raz pierwszy ujawnił się w rewoltach studenckich w 1968 r." Mądrość poprzednich pokoleń niespodziewanie została pozbawiona znaczenia i szacunku, jakie posiadała wcześniej, zaś wszechmoc nauki zanikla, tak że Kościół „musiał zauważyć lukę w przekazywaniu swojej wiary nowym pokoleniom". Ogólnej utracie wiary u tych, którzy poprzednio byli filarami świadomości i spójności społecznej, towarzyszył nieoczekiwany powrót do religijności kosmicznej, do obrzędów i wierzeń, które, jak wielu uważało, zastąpiły chrześcijaństwo. W rzeczywistości tak trwała podziemna rzeka ezoteryzmu nigdy nie znikła. Natomiast popularność, jaką osiągnęły religie azjatyckie, była czymś nowym w uformowanym w końcu XIX wieku przez ruch teozoficzny zachodnim kontekście i odzwierciedlała „rosnącą świadomość duchowości globalnej, która obejmuje wszystkie istniejące tradycje religijne". (...)
Sukces odniosło upowszechnienie ekologii jako fascynacja naturą i nowa sakralizacja Ziemi, Matki Ziemi lub Gai, dzięki zapałowi misyjnemu typowemu dla polityki zielonych. Organem wykonawczym Ziemi jest cała rasa ludzka. Harmonia i zrozumienie konieczne do odpowiedzialnego rządzenia nią są coraz wyraźniej postrzegane jako globalny rząd z globalną oprawą etyczną. Wierzy się, że ciepło Matki Ziemi, której boskość przenika całe stworzenie, tworzy pomost między stworzeniem a transcendentnym Bogiem Ojcem judaizmu i chrześcijaństwa oraz eliminuje perspektywę bycia osądzanym przez tę Istotę.
W tej wizji zamkniętego wszechświata, który zawiera „Boga" i inne byty duchowe wraz z nami, zauważamy domyślny panteizm. To jest podstawowy punkt, który przenika całą myśl i praktykę New Age, a w punkcie wyjścia warunkuje każde inne pozytywne stwierdzenie, które można sformułować na rzecz jednego czy drugiego aspektu jego duchowości. Jako chrześcijanie natomiast wierzymy, że „człowiek w swojej istocie jest stworzeniem i stworzeniem pozostanie na wieki, nigdy więc nie będzie możliwe wchłonięcie ludzkiego'ja'przez'Ja'Boskie".
Istotnego źródła myśli New Age należy szukać w ezoteryczno-teozoficznej tradycji, szeroko przyjętej przez intelektualne kręgi europejskie w XVIII i XIX wieku. Była ona szczególnie obecna w masonerii, spirytyzmie, okultyzmie i teozofii; łączy je pewien typ kultury ezoterycznej. W tej wizji świata wszechświaty widzialne i niewidzialne są powiązane serią odpowiedniości, analogii i wpływów, między mikrokosmosem i makrokosmosem, między metalami i planetami, między widzialnym kosmosem i niewidzialnymi aspektami rzeczywistości. Natura jest przenikanym prądami sympatii i antypatii, ożywianym tajemnym światłem i ogniem żywym bytem, który istoty ludzkie starają się kontrolować. Osoby mogą nawiązać kontakt ze światami wyższymi i niższymi poprzez wyobraźnię (organ duszy i ducha) lub używając pośredników (aniołowie, duchy, diabły) czy obrzędów.
Osoby mogą być wtajemniczone w tajemnice kosmosu, Boga i siebie przez duchową wędrówkę przemiany. Prawdziwym celem jest gnoza, najwznioślejsza forma poznania, odpowiednik zbawienia. Zakłada ona poszukiwanie najstarszych i najwznioślejszych tradycji filozoficznych (co w sposób nieodpowiedni jest określane jako philosophia perennis) i religijnych (teologia pierwotna) oraz doktryny tajemnej (ezoterycznej), która jest kluczem do wszystkich tradycji „ezoterycznych" dostępnych każdemu. Nauki ezoteryczne przekazywane są przez nauczyciela uczniowi w programie stopniowego wtajemniczania.
dokończenie w następnym numerze
1- Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1995, s. 85
2- Na końcu 1977 r. Marilyn Fergusson przesłał kwestionariusz do 210,,osób zaangażowanych w przekształcenie społeczne", które nazwał Aquarian Conspirators (Konspiratorzy Wodnika). Następujący fragment wydaje się interesujący:,,Gdy zapytano respondentów o nazwiska tych, którzy wywarli na nich jakiś wpływ, zarówno przez kontakt osobisty, jak i przez pisma, najczęściej cytowani byli: Pierre Teilhard de Cahrdin, Carl Gustav Jung, Abraham Maslow, Carl Rogers, Aldous Huxley, Roberto Assagioli i J. Krishnamurti. Inne osoby często cytowane to: Paul Tillich, Hermann Hesse, Alfred North Whitehead, Martin Buber, Ruth Benedict, Margaret Mead, Gregory Bateson, Tarthang Tulku, Alan Watts, Sri Aurobindo, Swami Muktananda, D. T. Suzuki, Thomas Merton, Willis Harman, Kenneth Boulding, Elise Boulding, Erich Fromm, Marshall McLuhan, Buckminster Fuller, Frederic Spiegelberg, Alfred Korzybski, Heinz von Foerster, John Lilly, Werner Erhard, Oscar Ichazao, Maharishi Mahesh Yogi, Joseph Chilton Pearce, Karl Pribram, Gardner Murphy i Albert Einstein" (The Aquarian Conspiracy. Personal and Social Transformation in Our Time, Los Angeles 1980, s. 50, s. 434).
3- Jest rzeczą ważną przypomnienie testu tej piosenki, która szybko wycisnęła się w pamięci całego pokolenia w USA i w Europie zachodniej: „Kiedy księżyc jest w siódmym domu, a Jowisz spotyka się orbitą z Marsem/ wtedy pokój kieruje planetami, a miłość ukierunkowuje gwiazdy. To jest świt Ery Wodnika. [...] / Obfitują harmonia i zrozumienie, sympatia i ufność. / Nie ma już fałszu i wyśmiewania się - złocone życie, sny i wizje. / Objawienie mistyczne jak kryształ i prawdziwe wyzwolenie myśli".
