Louis Even napisał poniższy artykuł w 1964 roku. Pozostawił go bez podpisu i odniósł się w nim do siebie w trzeciej osobie.
W końcowych miesiącach 1934 roku Louis Even po raz pierwszy przeczytał książkę o Kredycie Społecznym. Pracował w Garden City Press, drukarni firmy wydawniczej Industrial and Educational Publishing Company, w Sainte-Anne-de-Bellevue pod Montrealem. Prezes firmy, J. J. Harpell, był kimś więcej niż biznesmenem. Chciał promować rozwój intelektualny i ogólną wiedzę swoich pracowników. W tym celu założył „Koło Naukowe Gardenvale” (Gardenvale to nazwa urzędu pocztowego znajdującego się w tym samym budynku co drukarnia). W miesiącach zimowych około 120 pracowników spotykało się w ratuszu w każdy piątek wieczorem na zajęciach, które prowadził Louis Even.
Zimą 1934-35 studiowano temat elektryczności. Książka na ten temat napisana przez dra W. L. Goodwina została przetłumaczona na język francuski przez Louisa Evena poprzedniego lata, specjalnie na zajęcia w sesji zimowej.
Wiele mówiono wówczas o monopolu energii elektrycznej i jego związku z Royal Bank of Canada, największym kanadyjskim bankiem. Badanie tego monopolu wkrótce doprowadzi do odkrycia potężnego monopolu pieniędzy i kredytu.
Pan Harpell został już ustawiony przez szanownego Williama Stevensa Fieldinga, ministra finansów w liberalnym rządzie w Ottawie. Fielding zanim został członkiem rządu, był wydawcą Journal of Commerce, drukowanego w Garden City Press. Harpell i Fielding byli blisko ze sobą powiązani. Pewnego dnia Fielding, ówczesny minister finansów, powiedział Harpellowi: „Jeśli chcesz wiedzieć, gdzie znajduje się władza finansowa w Kanadzie, zwróć uwagę na banki i firmy ubezpieczeniowe”.
Dlatego zimą 1934-35 zdecydowano, że następnej zimy kurs będzie poświęcony pieniądzom i kredytowi. Wszyscy postanowili znaleźć książkę na ten temat, albo istniejący tytuł, lub rękopis, który zostanie wydrukowany w Garden City Press.
Prośba o książkę została opublikowana w miesiącach zimowych w „Instruktorze” − periodyku wydawanym przez Koło Naukowe. Rekomendacje dotyczyły książek, broszur i kilku rękopisów. Pan Harpell przejrzał te wybrane pozycje, a następnie przekazał je panu Evenowi do oceny.
Wśród materiałów do przeglądu znalazł się manuskrypt napisany przez Geralda Grattana McGeera, burmistrza Vancouveru w latach 1935–1936, który chciał zaradzić skutkom Wielkiego Kryzysu, uruchamiając szereg projektów prac publicznych, które sfinansowałby rząd, tworząc pieniądze. Teoria ta mogła być wspaniałomyślna, ale z pewnością trochę fantastyczna, ponieważ przykładała zbyt duże znaczenie do własności państwowej.
Niemniej „Pokonanie ubóstwa” (The Conquest of Poverty) G. G. McGeera zostało opublikowane przez Garden City Press.
Kolejny przedstawiony manuskrypt, mniej opasły niż McGeera, „Czym są pieniądze?” (Money − What is it?), został napisany przez panią A. I. Caldwell z Bristolu w [kanadyjskiej] prowincji Nowy Brunszwik. Była ona siostrą wielkiego eksportera ryb z St. John [największe miasto w Nowym Brunszwiku − przyp. tłum.], N. B. Neila McLeana (który później został wybrany do Senatu). Był to człowiek dobrze poinformowany na temat systemu monetarnego. Manuskrypt został wybrany jako tekst dla Koła Naukowego Gardenvale na następną zimę. Został przetłumaczony na francuski przez Louisa Evena.
Przysłano także książkę napisaną przez Silvio Gesella1. Pomysły Gesella miały dużą ilość zwolenników w wielu krajach. Gesell zalecał „opodatkowane pieniądze” w celu pobudzenia ich obiegu: posiadacz pieniędzy, 1. i 15. każdego miesiąca, umieszczał na odwrotnej stronie każdego banknotu znaczek równy 2 procentom jego wartości. Znaczki miały być kupowane, a banknoty nie byłyby przyjmowane w handlu bez aktualnej pieczęci. Po dwóch latach nie było miejsca na umieszczenie kolejnych znaczków, a banknot zostałby wycofany z obiegu. Suma zakupionych znaczków dostarczałaby rządowi ceny banknotu. Nowy banknot został w ten sposób już opłacony. Louisowi Evenowi nie podobała się ta teoria, ponieważ człowiek był zachęcany do szybkiego wydawania pieniędzy, aby nie widzieć, że tracą one swoją wartość. Louis Even widział tę koncepcję jako sprzeczną z wolnością wyboru jednostki.
Pewnego dnia nadszedł list z prostą 96-stronicową broszurą zatytułowaną „Od długu do dobrobytu”, napisaną przez J. Crate Larkina z Buffalo w stanie Nowy Jork2. Było to podsumowanie zasad monetarnych Clifforda Hugh Douglasa. Louis Even przeczytał tę książkę podczas codziennych przejazdów pociągiem między Montrealem a Sainte-Anne-de-Bellevue i był natychmiast przekonany o jej znaczeniu.
Poznał zbiór zasad, które zastosowane, stworzyłyby doskonały system monetarny; system finansowy na tyle elastyczny, aby odpowiadał wszystkim sytuacjom ekonomicznym, zdolny do naginania się do faktów ekonomicznych, zamiast dyktowania lub zaprzeczania ich rzeczywistości. System respektował swobodę wyboru jednostek, służył zarówno systemom produkcji, jak i konsumpcji, a także zaspokajał potrzeby społeczeństwa i gospodarki.
Natychmiast Louis Even pomyślał sobie: „Wszyscy muszą się o tym dowiedzieć!”. Odtąd wszystkie jego myśli były skierowane ku realizacji tego życzenia.
Przedstawione zostały również dwie inne książki na temat Kredytu Społecznego, bardziej wyczerpujące niż broszura Larkina: Kredyt Społeczny dla Kanady autorstwa W. A. Tutte i Nacjonalizm ekonomiczny Maurice’a Colbourne’a. Później Louis Even nabył książki Douglasa i innych autorów na ten sam temat, wszystkie napisane w języku angielskim.
Na prośbę Louisa Evena, Harpell zgodził się opublikować broszurę Larkina Od długu do dobrobytu po francusku. Książka Larkina była początkiem publikacji w języku francuskim na temat Kredytu Społecznego, a Louis Even był tłumaczem.
W 1959 r. Ruch zorganizował kongres w Allardville, w kanadyjskiej prowincji Nowy Brunszwik. Przy tej okazji Louis Even wyjaśnił, jak natknął się na Kredyt Społeczny:
„Jeśli o mnie chodzi, każdego dnia mojego życia (i jestem pewien, że tak samo będzie po tamtej jego stronie) będę błogosławił dobrego Pana za postawienie Kredytu Społecznego na mojej drodze w tym życiu. Zawsze będę pamiętał ten przełomowy dzień w 1934 roku, kiedy jechałem pociągiem, który wiózł mnie z Montrealu do mojej pracy w Sainte-Anne-de-Bellevue. Miałem zaszczyt przeczytać 96-stronicową broszurę, która wyjaśniła mi Kredyt Społeczny [Od długu do dobrobytu J. Crate Larkina]. Tego dnia nie szukałem Kredytu Społecznego. Szukałem jednak czegoś, co położy kres bezsensownemu kryzysowi finansowemu, z którym wszyscy zmagaliśmy się w tym czasie.
Czytałem wiele rzeczy tego dnia, oprócz tego, że pracowałem w mojej normalnej pracy. Byłem instruktorem pracowników naszej drukarni. Co tydzień organizowaliśmy sesję studyjną z udziałem ponad 100 pracowników. Wybraliśmy na ten konkretny dzień spotkanie na temat pieniędzy i kredytu. Dlatego szukaliśmy wiadomości w tym zakresie. Czytałem wiele manuskryptów, kilka małych broszur i różnych książek, które zostały do nas przysłane. W każdej z nich zauważyłem, że starano się poprawić sytuację. Ale były rzeczy, które były absurdalne, a problemy były we wszystkich z nich. Mówili, że można przyjść z pomocą ludziom, ale potrzeba czegoś takiego, jak połączenie programów lub wprowadzenie dyktatury, czy ustanowienie socjalizmu.
Kiedy natknąłem się na Kredyt Społeczny, powiedziałem: ’To jest fantastyczne!’. Uderzyło mnie to prosto w oczy niczym piorun i natychmiast zdałem sobie sprawę, że właśnie odkryłem ‚prawdę’ na mojej drodze. Wszystkie inne książki miały wady w ogólnym przedstawieniu problemów związanych z systemem finansowym w tym konkretnym czasie. W ogólnym obrazie właściwego problemu dotyczącego systemu finansowego nie było niejasnych sytuacji w Kredycie Społecznym; na mojej drodze znalazłem bardzo wielką prawdę.
Po przeczytaniu kilku stron o Kredycie Społecznym, jeszcze zanim skończyłem całą książkę, kiedy zobaczyłem, o co w nim chodzi, powiedziałem sobie: ’To jest tak wspaniałe, że wszyscy ludzie muszą się dowiedzieć, co to jest Kredyt Społeczny. Znalazło się to na mojej drodze i musi się znaleźć na drodze wszystkich ludzi’. To Opatrzność kładzie Kredyt Społeczny na moją drogę i chociaż nie byłem bardzo zamożny w tym konkretnym momencie mojego życia i nie wiedziałem, jak się do tego zabrać, żeby przekazać tę wielką prawdę wszystkim, pragnąłem to zrobić. Właściwie ślubowałem, że zacznę działać, by ta wielka prawda była znana wszystkim tak szybko, jak to możliwe. Nadal wykonywałem swoją stałą pracę i mogłem poświęcić czas sprawie Kredytu Społecznego tylko w weekendy. Pewnego dnia, dzięki inicjatywie i wsparciu pani Gilberte Côté-Mercier, udało mi się opuścić moją stałą pracę w drukarni [4 września 1938 r.] i zostać pełnoetatowym Pielgrzymem wielkiej sprawy Kredytu Społecznego”.
Zimą 1935-1936 wszyscy pracownicy Garden City Press studiowali doktrynę Douglasa podczas cotygodniowych kursów na temat pieniędzy i kredytu.
W 1936 r. Louis Even uruchomił projekt, o którym myślał od długiego czasu: publikację czasopisma, które nazwał Cahiers du Crédit Social (Zeszyty Kredytu Społecznego). Pierwszy numer nosił datę październik 1936 roku i został opublikowany, kiedy pan Even pracował w Garden City Press. Pisał wieczorami i objeżdżał region w weekendy. Do sierpnia 1939 r. opublikowano łącznie 16 numerów.
W końcu, we wrześniu 1939 r., kiedy Kanada przystąpiła do II wojny światowej, Louis Even rozpoczął wydawanie VERS DEMAIN (dosłownie: „W kierunku jutra”) − czasopisma, które nieprzerwanie publikowane jest od tej daty. Czasopismo w języku angielskim, obecnie pod tytułem MICHAEL, ukazuje się od 1953 r.
Louis Even
1) Jean Silvio Gesell (1862-1930) – niemiecki ekonomista teoretyk, twórca teorii Naturalnego Porządku Ekonomicznego (wikipedia)
2) Książkę tę opublikowaliśmy w całości w MICHAELU, w numerach 11 (maj-lipiec 2001) do 28 (sierpień-wrzesień 2004).
