Czytelnicy dwumiesięcznika MICHAEL mogą być ciekawi wyrażonych w nim idei dotyczących ekonomii i finansów. Pomysły są logiczne, choć nowatorskie. Ich zastosowanie w gospodarkach narodowych dałoby nadzieję społeczeństwom. Skąd wzięły się te teorie? Czym jest Kredyt Społeczny, termin, którego nie ma w podręcznikach ekonomii? Czy to wyssany z palca koncept opracowany przez redakcję MICHAELA?
NIE! MICHAEL gorliwie rozpowszechniał te idee, ale ich nie wymyślił. Wierzymy, że system monetarny Kredytu Społecznego rozwiązałby większość problemów gospodarczych i społecznych dzisiejszego świata, ale nasza publikacja nie jest autorem tego systemu. Autorem i pomysłodawcą był Szkot Clifford Hugh Douglas, urodzony w 1879 roku.
Major Douglas był w swojej karierze inżynierem, któremu zlecano różne projekty. Pełnił funkcję głównego inżyniera i menedżera w brytyjskiej firmie Westinghouse w Indiach. Był zastępcą głównego inżyniera elektryka kolei Buenos Aires i Pacific, a w Anglii był zatrudniony przy budowie metra londyńskiej poczty.
Podczas I wojny światowej był zastępcą inspektora w Królewskiej Fabryce Samolotów w Farnborough w Anglii. Rząd brytyjski poprosił go o zajęcie się „pewnym zamieszaniem" w rachunkach fabryki.
Douglas nigdy nie uważał się za ekonomistę, jednak udowodnił, że ma rację, stawiając diagnozę głównej wady, którą odkrył w Farnborough, i zdał sobie sprawę, że ma ona ogólne zastosowanie w dzisiejszym systemie gospodarczym. Douglas przystąpił do opracowania rozwiązania, które stało się znane jako Demokracja Ekonomiczna i, bardziej popularnie, Kredyt Społeczny.
Z filozoficznego punktu widzenia Douglas był uczniem Arystotelesa i jako taki rozważał różne funkcje gospodarki w odniesieniu do ich logicznych i naturalnych celów. W jego sformułowaniu środki były podporządkowane celom. Dzięki inżynierskiej pomysłowości formułował eleganckie i efektywne propozycje. Istnieje, powiedział, „kanon", którego nie należy naruszać; swego rodzaju prawo naturalne. Douglasowi zależało na zachowaniu indywidualnej wolności i odpowiedzialności oraz indywidualnych praw naturalnych. Wierzył, że instytucje wszelkiego rodzaju, czy to polityczne, gospodarcze czy społeczne, muszą służyć jednostce, a nie dominować nad nią ani ją kontrolować; systemy nie mogą ograniczać wolności.
Zasady te nie są uwzględniane w obecnym systemie gospodarczym, który funkcjonuje w formie monopolu. Trzy Propozycje Douglasa sprawiłyby, że kredyt finansowy służyłby społeczeństwu. Ostatecznie, jeśli stopniowane, wolne zrzeszanie się zapewni dostawy towarów i usług odpowiadających potrzebom ludności. Jednostka przywróciłaby sobie swobodę przyjęcia lub odrzucenia każdego przedstawionego przedsięwzięcia.
Monopoliści pieniężni i kredytowi natychmiast dostrzegli w propozycjach Douglasa zagrożenie dla swojej uprzywilejowanej pozycji. Zdecydowana utrzymać kontrolę, mimo że było to szkodliwe dla społeczeństwa, elita finansowa wykorzystała swój potężny wpływ na rządy i instytucje oraz kanały komunikacji do bojkotu i oczerniania nauk Douglasa. Po pierwsze, była to zmowa milczenia, po której nastąpiło fałszywe przedstawienie teorii Douglasa. Następnie wprowadzili opinię publiczną w zamieszanie, oczerniając termin Kredyt Społeczny. Wreszcie nakłonili ambitnych ludzi do założenia partii politycznej.
Ale Douglas miał spuściznę pisemną i zyskał zwolenników w kilku krajach, w tym w Kanadzie. Dzięki temu jego nauki są nadal udoskonalane. Rządy musiały przyznać prawdziwość kilku jego twierdzeń. Na przykład standard złota jako podstawa ilości pieniądza nie jest już uważany za realny. Kolejną porzuconą świętą krową jest „budżet zrównoważony". Ortodoksyjni ekonomiści wysuwali tę koncepcję, jakby była to sprawa życia i śmierci, ale gdyby rządy nie uciekały się do wydatków deficytowych, życie gospodarcze w obecnym systemie zostałoby zdławione.
Kiedy rządy mają kłopoty, czerpią z nauk Douglasa, ale marynują zasady w gulaszu istniejącego systemu finansowego, jak na przykład w przypadku zrównoważonych budżetów i głównego szefa kuchni, Johna Maynarda Keynesa. Należy wziąć pod uwagę, że tworzenie aktywów społeczności, takich jak infrastruktura i projekty publiczne, skutkuje długiem publicznym: zniekształceniem rzeczywistości, ponieważ szkoły, szpitale i drogi są majątkiem publicznym! Studenci nauk Douglasa muszą uznać rzeczywistość, a nie po prostu zaakceptować fakt, że propozycja środków zabezpieczenia społecznego jest krokiem w kierunku ekonomii Kredytu Społecznego.
Środek uspokajający może złagodzić cierpienie, ale nie leczy bólu. Odnosi się to do obecnego systemu finansowego: mogą istnieć leki łagodzące ból lub napięcie w systemie, ale choroba pozostaje. Zamiast tego musimy nalegać na gospodarkę Kredytu Społecznego.
W 1917 roku w Farnborough Aircraft Factory Douglas określił problem systemu gospodarczego i w swoich Trzech Propozycjach ustalił, w jaki sposób można osiągnąć właściwe cele gospodarki. Pierwsze jego teksty ukazały się w 1918 roku w formie artykułów w różnych czasopismach oraz w działach ekonomicznych gazet. W 1919 roku ukazała się jego książka Demokracja Ekonomiczna. Potem pojawiły się inne książki i broszury, a on odbył tournée z wykładami w Anglii, Australii, Japonii, Szwecji i Kanadzie. Douglas zmarł 29 września 1952 r.
Douglas obnażył wady obecnego systemu kapitalistycznego i wady nieodłącznie związane z księgowaniem systemu cen (nawet jeśli księgowanie było dokładne). Uznał, że w ekonomii cele i środki zostały odwrócone i zilustrował, że te różne defekty zakłócają dobre funkcjonowanie gospodarki i społeczeństwa. Wskazał, że kapitalizm można zrehabilitować, aby uczynić go sługą zarówno jednostek, jak i społeczeństwa w systemie, który wyzwoli wszystkich, w przeciwieństwie do popularnych modeli socjalizmu fabiańskiego i marksistowskiego. Kredyt Społeczny uczyniłby te tyrańskie plany żałosnymi konkurentami.
W tym artykule przytoczone zostaną niektóre odkrycia, które skłoniły Douglasa do propozycji Kredytu Społecznego.
Pierwsza dotyczyła kredytu. Rutynowo utrudniano mu ukończenie projektów inżynieryjnych z powodu braku kredytu finansowego. Projekty te były potrzebne ludności i były fizycznie możliwe do ukończenia (tj. istniała wystarczająca ilość siły roboczej i materiałów), ale zostały wstrzymane po prostu z powodu braku pieniędzy. Tutaj pieniądze przybrały magiczne proporcje. Ich brak lub obecność wpływała na społeczeństwo i życie ludzi, niemal tak, jakby było to zjawisko naturalne, takie jak pogoda czy grawitacja.
Douglas szybko zdał sobie sprawę, że praktycznie wszystkie pieniądze, od których zależy życie gospodarcze, to jedynie wpisy w księgach bankowych przypisywane pożyczkobiorcom. Kredyty te krążyły za pośrednictwem czeków i przelewów, a kwoty przechodziły z jednego konta na drugie. Dlaczego społeczeństwo musi akceptować ograniczoną podaż tych kredytów, skoro są one niezbędne do zmobilizowania istniejącej zdolności produkcyjnej w celu zaspokojenia rzeczywistych potrzeb ludności?
Niedługo potem Douglas ustalił, że prawdziwą podstawą wszystkich pieniędzy, czy to monet, gotówki czy czeków, jest zdolność produkcyjna narodu. Na przykład standard złota jako podstawa podaży pieniądza nie ma sensu. Gdy ktoś chce upiec chleb, nie szuka złota, lecz uprawia ziemię i sieje pszenicę.
Obecnie możliwości produkcyjne są niemal nieograniczone. Dlaczego należy ograniczyć kredyt finansowy? To odrażające, że potrzeby ludności nie są zaspokojone, podczas gdy istnieje wszystko, aby je zaspokoić, z wyjątkiem podaży pieniądza.
Współczesne możliwości produkcyjne są ogromne, głównie dzięki mechanizacji, a nie wysiłkom ludzkiej pracy. Maszyny są najważniejszym czynnikiem produkcji, szczególnie w ciągu ostatnich dwóch stuleci, kiedy siła pary i silnik spalinowy zastąpiły siłę roboczą i zwierzęcą. Wkraczamy w erę automatyzacji. (Nota redaktora: odkąd Louis Even napisał ten artykuł, weszliśmy w erę komputerów, robotyki i tak dalej.)
Ale ten ciąg wynalazków i ulepszeń technicznych nigdy nie mógłby nastąpić bez tego, co możemy nazwać życiem w uporządkowanym społeczeństwie. W takim społeczeństwie mamy podział pracy, specjalizację, badania i przekazywanie wiedzy. Żaden człowiek nie może udawać, że jest właścicielem całego majątku wspólnoty odziedziczonego po przeszłych pokoleniach, bardziej niż jakakolwiek inna osoba. Wszyscy członkowie społeczeństwa są współdziedzicami tych aktywów i wszyscy muszą z nich w równym stopniu korzystać. Ograniczanie korzyści finansowych (płac, zysków, dywidend) wyłącznie do inwestorów i pracowników jest niesprawiedliwością wobec reszty społeczeństwa.
Douglas zaproponował, aby każdemu obywatelowi przyznano dywidendę finansową, niezależnie od tego, czy był on zatrudniony w produkcji, czy nie. Dywidenda zapewniłaby każdemu siłę nabywczą, szczególnie dlatego, że praca ludzka stanowi niewielki czynnik produkcji w porównaniu z kulturowym dziedzictwem postępu. Siła nabywcza musi składać się z dywidend dla wszystkich, a nie tylko z wynagrodzeń pracowników. Douglas wyjaśnił w trzeciej ze swoich propozycji: „Podział pieniędzy konsumenckich pomiędzy jednostki będzie stopniowo coraz mniej zależny od zatrudnienia. Oznacza to, że dywidenda będzie stopniowo zastępować płacę i wynagrodzenie w miarę wzrostu zdolności produkcyjnej na osobogodzinę". Jak to jest wyjaśnione? Powód jest prosty: wzrost jest owocem postępu, a nie większego wysiłku pracowników.
Istnieje logika, która stoi w sprzeczności z oczekiwaniem, że siła nabywcza musi być zarezerwowana dla pracowników. Odpowiedzią nie są także zwiększone płace jako nagroda za ludzki wysiłek, ponieważ ludzki wysiłek maleje wraz z postępem.
Kiedy kredyt finansowy opiera się na zdolności produkcyjnej, a zdolność produkcyjna wynika w dużej mierze z postępu technologicznego przekazywanego z pokolenia na pokolenie, możemy stwierdzić, że każdego członka społeczeństwa należy uznać za kapitalistę.
W MICHAELU często pojawiają się uwagi na temat przyznania wszystkim dywidendy Kredytu Społecznego. Douglasa inspirowała rzeczywistość. Badał sytuację gospodarczą, wyciągał wnioski i opracowywał rozwiązania. Proces ten był logiczny, a jego wnioski respektowały godność osoby ludzkiej. Nawet jako zdeklarowany anglikanin Douglas szanował katolicyzm i chociaż jego propozycje nie odwołują się do Doktryny Społecznej Kościoła, jest oczywiste, że ustanowienie ekonomii Kredytu Społecznego najlepiej umożliwiłoby ucieleśnienie społecznego nauczania Kościoła.
Własność prywatna pełni funkcję społeczną, zwłaszcza w gospodarkach, w których własność środków produkcji skupia się w coraz mniejszej liczbie rąk. Tylko 8 na 20 osób uzyskuje dochód z pracy. Dywidenda społeczna, wypłacana każdej osobie w kraju, zapewniłaby każdemu kawałek tortu prywatnej przedsiębiorczości.
Gospodarka Kredytu Społecznego ustanowiłaby podstawę sprawiedliwej i humanitarnej gospodarki i społeczeństwa opartego na zasadach chrześcijańskich. Papież Pius XI wyjaśnił w swojej encyklice Quadragesimo anno, że kapitalizm został wypaczony przez elitę międzynarodowych finansistów.
Pius XII w audycji radiowej w Niedzielę Zesłania Ducha Świętego 1 czerwca 1941 r. powiedział, co następuje:
„Dobra stworzone przez Boga dla wszystkich ludzi i muszą dostawać się wszystkim, według zasad sprawiedliwości i miłości.
Każdy człowiek, jako istota żyjąca i obdarzona rozumem, ma rzeczywiście z natury zasadnicze prawo korzystania z materialnych dóbr ziemi, chociaż ustalanie szczegółowych wskazań dla realizacji tego prawa w praktyce pozostawiono woli ludzkiej i prawnym formom poszczególnych narodów".
Douglas nie odwoływał się do źródeł papieskich, jednak jego prace doprowadziły go do podobnych wniosków. Każda osoba ma prawo do udziału w dobrach materialnych, które może zapewnić gospodarka narodowa. Dywidenda, przyznawana każdemu obywatelowi w celu zapewnienia podstawowych środków do życia, jest właściwą „formą prawną".
Dywidenda nie jest warunkowa. Nikogo to nie krzywdzi. Rozważmy alternatywę dla gospodarki Kredytu Społecznego: rządy nakładające na ludność wszelkiego rodzaju podatki, aby uporać się z ropiejącymi ranami obecnego systemu.
Douglas napisał, że jakakolwiek reforma finansowa, która ignoruje kwestię cen, jest skazana na niepowodzenie. Czy reformy zwiększające dochody konsumentów byłyby korzystne, gdyby ceny również wzrosły?
Siła nabywcza składa się z dwóch elementów: pieniędzy w kieszeniach konsumentów i cen sprzedawców detalicznych. Stosunek między tymi dwoma jest ważny, przy czym 1. jest ideałem, w którym środki płatnicze i ceny są równoważne. Pierwsza propozycja Douglasa brzmi: „Kredyty gotówkowe ludności dowolnego kraju będą w dowolnym momencie łącznie równe zbiorowym cenom gotówkowym towarów konsumpcyjnych przeznaczonych do sprzedaży w tym kraju, i takie kredyty gotówkowe zostaną anulowane przy zakupie towarów do konsumpcji".
Przed sformułowaniem Douglasa ortodoksyjni ekonomiści, powtarzając jak papuga prawo Saya, mówili: „Proszę pana, tak jest i zawsze tak było; cena dowolnego dobra to suma pieniędzy wydanych podczas jego produkcji, więc całkowita ilość pieniędzy rozdzielonych wśród konsumentów jest zawsze równa sumie cen". Ekonomiści twierdzą to od ponad wieku, ale fakty równie długo pokazują coś przeciwnego.
Konwencjonalni ekonomiści nie zawracają sobie głowy faktami; powtarzają tylko aksjomaty. Wręcz przeciwnie, Douglas dokonał przeglądu faktów, a następnie zastosował rozum, aby skonstruować wyjaśnienie. Szukał sposobu na naprawienie tego, co można naprawić. Douglas opracował technikę zapobiegania inflacji wywołanej wzrostem cen, zwaną dyskontem wyrównawczym. Będzie to tematem kolejnego artykułu.
Louis Even
