Dziś uroczystość Matki Bożej Ostrobramskiej. Umiłowana Pani mej Matki, która często wędrowała do Wilna. Konferencja obraduje w pałacu arcybiskupim. Przewodniczy kardynał Sapieha. Jest w doskonalej formie. Dziwnie się ożywił. Na porządku dziennym jeden punkt : kogo przedstawić Stolicy Świętej na Gniezno i Warszawę.
Dyskusja jest poufna i długa. Postanowiono rozstrzygnąć problem zasadniczy - czy Gniezno ma pozostać w zjednoczeniu z Warszawą, czy też wrócić do swej dawnej wspólnoty z Poznaniem1. Dyskusja się chwieje na dwie strony. Większość wypowiada się za rozdziahem Gniezna i Warszawy. A[rcy]b[isku]p Dymek przemawia za wyodrębnieniem Gniezna w samodzielną stolicę. B[iskup Klepacz zwraca uwagę na sytuację narodowa, która wymaga utrzymania związku Gniezna z Warszawą. Przemawiam za rozłączeniem Warszawy i Gniezna, motywując [to] względami duszpasterskimi, które dziś są najważniejsze. Nie jest możliwą rzeczą dziś rządzić dwiema diecezjami, na odległość 300 km, i jeszcze pelnić uciążliwe funkcje legata specjalnego Stolicy Świętej. Ta ogromna praca przedwcześnie wtrąciła do grobu kard. Hlonda.
Po długiej dyskusji postanowiono prosić Stolice Apostolską o rozłączenie tych dwu metropolii, zwlaszcza że obie są rozległe i skupiają połowę stolic sufraganalnych. Memoriał do Ojca Swiętego wygotuje kard. Sapieha wspólnie z abp. Dymkiem, który już zresztą przygotował obszerny wywód.
W związku z tym postanowiono przedstawić Ojcu Swiętemu dwóch kandydatów : jednego na stolicę prymasowską w Gnieźnie, a drugiego na stolicę metropolitalną warszawską. W głosowaniu - kandydatem na stolicę gnieźnieńską okazał się abp Dymek, a na stolicę warszawską - bp Wyszyński2.
Wieczorem, po tej sesji, wróciłem z ks. Olechem na dworzec i na noc wyruszyliśmy do Lublina.
Bp Stefan Wyszyński
Pro memoria, t. 1 : 1948-1952
1.) W latach 1821-1946 istniała unia personalna archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, co wiązało się z podzialami rozbiorowymi. Tradycyjne biskupstwo w Gnieźnie lączyło się zaś z godnością prymasowską. W 1946 r. na mocy decyzji watykańskiej Kongregacji Nadzwyczajnych Spraw Kościoła, na prośbę kard. Hlonda, zniesiono unię Gniezna i Poznania, natomiast złączone zostały personalnie archidiecezja gnieźnieńska z warszawską. Prymas Polski zamieszkal na stale w Warszawie. Unia Gniezna i Warszawy trwała do 1992.
2.) 16 XI 1948, gdy polscy biskupi obradowali nad możliwością rozdzielenia archidiecezji gnieźnieńskiej i warszawskiej, Pius XII podpisał bulle, na mocy której bp Stefan Wyszyński został arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim. Nominacji dokonał Papież 12 XI 1948 podczas konsystorza w Rzymie. Zebrani w Krakowie biskupi nie mogli jej jeszcze znać, wspomniana decyzja bowiem nie została jeszcze wówczas publicznie ogłoszona.
