W 2002 roku Frances Hutchinson, która obecnie przewodniczy Sekretariatowi Kredytu Społecznego (utworzonemu w 1934 r. przez Clifforda Hugh Douglasa do promowania studiów i debaty na temat Kredytu Społecznego), napisała broszurę pt. „Kredyt Społeczny? Odpowiedzi na niektóre pytania”. Przedstawiamy jej fragmenty.
Kredyt społeczny jest faktem życia gospodarczego. Pieniądze reprezentują kredyt społeczeństwa, obecnie tworzony jako dług, który ma zostać spłacony poprzez płatne zatrudnienie w gospodarce rynkowej. Wszystkie podmioty gospodarcze, które „robią” pieniądze, czy to jako bankierzy, interesy handlowe czy osoby pobierające pensje i wynagrodzenia, pozostają w długach wobec społeczeństwa oraz świata natury obejmujących realne dobra i usługi dostarczane im z tytułu posiadania przez nich pieniędzy.
Pieniądze przyjmują formę prawnej gwarancji kredytu społeczeństwa. Kiedy to rozumiemy, następny etap polega na zbadaniu, w jaki sposób osoby i grupy starały się zachowywać i odzyskiwać kontrolę nad ich własną pracą oraz intelektualnymi i naturalnymi zasobami odziedziczonymi po poprzednich pokoleniach poprzez zdobycie kontroli nad ich finansami. Wolność od niewolnictwa w zakresie płac i długów jest niezbędnym pierwszym krokiem do odzyskania podstawowych warunków demokracji ekonomicznej.
Chociaż ekonomia kredytu społecznego znajduje się w domenie publicznej od osiemdziesięciu lat, jest skutecznie przemilczana przez środki masowego przekazu i system edukacyjny zamknięty w iluzji „postępu” technicznego realizowanej przez dostarczycieli szerokiej gamy produktów konsumpcyjnych. Konieczność produkcji w celu konsumpcji, kupowania wszystkich „właściwych” produktów, aby nadążać za najnowszymi trendami, przejęła prawie wszystkie inne powody istnienia. Dzisiaj stosunki społeczne są w przeważającej mierze negocjowane przez pieniądze, ze wszystkimi politycznymi i gospodarczymi decyzjami zależnymi od dostępności pieniędzy.
Chociaż pieniądze są społecznie zaprojektowanym zjawiskiem, ludzie, którzy wykonują pracę społeczeństwa i którzy mogą cierpieć, kiedy środowisko naturalne rozpada się, nie mają kontroli nad procesami tworzenia pieniędzy, które panują nad ich życiem. Jest to właściwie globalny system finansowy, który rządzi. Wiele zaburzeń w naszym systemie gospodarczym może wyjaśnić fakt, że rządząca elita finansowa w dużej mierze oderwała się od wszystkiego, co realne. Wykonuje własny niezależny program, a w trakcie jego realizacji powoduje wszędzie spustoszenie w ludzkich społeczeństwach.
Kredyt społeczny jest bogactwem społeczeństwa obejmującym zasoby ziemi, pracy, dóbr inwestycyjnych i wyposażenie oraz umiejętności i wiedzę, jak używać tych zasobów. Kredyt społeczny to prawdziwe bogactwo społeczności, ale obecnie jest kontrolowane przez prywatne interesy finansowe. Od lat 1920-tych popularny ruch Kredytu Społecznego starał się stworzyć lokalną demokrację gospodarczą poprzez promowanie studiów i badań dotyczących działania systemu pieniężnego. Koncepcja demokracji ekonomicznej ma podstawowe znaczenie dla ekonomii Kredytu Społecznego. Demokrację polityczną − prawo do głosowania − osłabia brak demokracji ekonomicznej, prawa do zabezpieczenia dochodu dla każdego, niezależnego od pracodawcy prywatnego lub państwowego.
Teoria ekonomiczna kredytu społecznego wywodzi się z pism Clifforda Hugh Douglasa (1879–1952). Rozwijając swoje pomysły, Douglas ściśle współpracował z Alfredem Richardem Orage’em (1873–1934), redaktorem naczelnym tygodnika The New Age. Najwcześniejsze książki Douglasa: Demokracja ekonomiczna, Władza kredytu i demokracja oraz Kontrola i dystrybucja produkcji były po raz pierwszy publikowane w odcinkach w The New Age. Douglas napisał również książki Kredyt Społeczny i Monopol kredytowy oraz wiele mniejszych broszur i artykułów. W 1923 r. składał zeznania przed Kanadyjskim Stałym Komitetem ds. Bankowości, a w 1930 r. przed Komisją Macmillana w Anglii. Przy tej ostatniej okazji był przepytywany przez Johna Maynarda Keynesa.
Nowoczesne gospodarki na Zachodzie rozwinęły technologie zdolne do wytworzenia wystarczającej ilości dóbr, aby zaspokoić potrzeby wszystkich ludzi na świecie. Poprzez ekonomię kredytu społecznego staje się możliwe zapewnienie wszystkim obywatelom w każdym kraju bezpiecznego dostępu do niezbędnych dóbr życiowych bez żadnych warunków czy zobowiązań związanych z tym prawem. Społeczeństwo powinno zapewnić każdemu człowiekowi prawo do środków utrzymania, a także czas, by mógł cieszyć się pełnią życia duchowego, emocjonalnego i kulturalnego.
Poprzez wdrożenie ekonomii kredytu społecznego konsumpcja i produkcja mogą być wprowadzone w zrównoważony związek, tak że produkcja dotrzymuje kroku konsumpcji. Bezpieczeństwo dochodów może oferować wystarczającą ilość środków dla wszystkich bez konieczności poddawania się ciężkiej pracy lub udziału w oszustwie i korupcyjnych praktykach spekulacyjnych. Eliminuje to potrzebę produkcji zbrojeniowej i dóbr konsumpcyjnych projektowanych tak, by stawały się przestarzałe i były wyrzucane jedynie w celu utrzymywania dochodów poprzez zatrudnienie.
Wszelkie zmiany w procesie tworzenia pieniędzy musiałyby zostać zatwierdzone w ustawie. Zwracając uwagę na istnienie (w czasie, gdy o tym pisał) Krajowego Urzędu ds. Długów, Douglas zasugerował, że Narodowe Biuro Kredytowe może zapewnić środki do prowadzenia rachunku realnego bogactwa narodu. Wykonując szczegółowe oceny rzeczywistych aktywów narodu i potencjału tworzenia bogactwa, Narodowe Biuro Kredytowe obliczy rzeczywisty kredyt narodowy dostępny do przyznania na projekty i dla osób fizycznych.
Wypłata dywidendy narodowej lub dochodu podstawowego dla wszystkich niezależnie od przeszłego, teraźniejszego czy przyszłego zatrudnienia, umożliwiłaby każdemu obywatelowi domaganie się przysługującego mu od urodzenia prawa do udziału we wspólnym bogactwie społeczeństwa. Dywidenda byłaby wypłacana wszystkim, bogatym i biednym, zatrudnionym i bezrobotnym, tak jak jest obecnie w przypadku zasiłków na dzieci. Bez względu na okoliczności wszyscy mieliby zabezpieczony dochód podstawowy.
Przyniosłoby to kilka zasadniczych korzyści. Poprzez wyeliminowanie środków na rozpatrywane zasiłki, dotacje, subwencje i różne płatności okresowe, biurokracja zostałaby znacznie zredukowana, oszczędzając wiele czasu, frustracji i stresu. Istnieją już technologie, pozwalające wyprodukować wystarczającą ilość towarów i usług dla wszystkich przy minimalnym nakładzie pracy. Niemniej finansowa konieczność ’pracy’ za wynagrodzenie lub pensję wymaga stałego strumienia produkcji i konsumpcji, bez względu na środowiskowe marnotrawstwo, aby można było generować dochody. Bezpieczeństwo dochodów dawałoby możliwość produkcji i konsumpcji mniejszej ilości dóbr, pozwalając korzystać z większej ilości czasu wolnego i dając większą satysfakcję z wybranych form pracy.
Dywidenda narodowa lub dochód podstawowy byłyby technicznie możliwe do zrealizowania i można by je wprowadzić jutro, pod warunkiem woli politycznej. Nie byłoby to jednak do zaakceptowania w świetle finansowego status quo.
Chociaż dywidenda narodowa byłaby wypłacana w dodatku do wszelkich wynagrodzeń i pensji, nie pochodziłaby z podatku od tych dochodów, ani nie wynikałaby z podatków pośrednich. Obecny system zostanie zastąpiony nowym systemem rachunkowości, w którym Narodowe Biuro Kredytowe obliczałoby wzrost realnego bogactwa narodu − jego zdolność do wytwarzania towarów i usług. Zapewniając tworzenie nowego kredytu finansowego, Narodowe Biuro Kredytowe uwolniłoby producentów i konsumentów od zdominowanych przez finanse decyzji, dotyczących wykorzystywania przez nich zasobów.
W obecnym systemie pieniądze są tworzone, a następnie pożyczane za opłatą przez banki i systemy finansowe, które aktualnie dominują kształtowanie polityki gospodarczej. Cały czas przeprowadzane są złożone obliczenia. Jednak oparte są one wyłącznie na rentowności finansowej transakcji, mając tylko bardzo słaby związek z żywym światem natury i społecznością, która wspiera system finansowy i wszystkie stosunki gospodarcze. W rezultacie ceny są ustalane na podstawie opłacalności finansowej, w dużej mierze opartej na konieczności odzyskania dotychczasowych wydatków finansowych. System traktuje energię i zużyte materiały jako wartość dodaną.
Innym sposobem patrzenia na finansowanie działalności gospodarczej jest uznanie go za „system biletowy” przeznaczony do rozprowadzenia istniejącego bogactwa do tych, którzy go potrzebują. Celem jest regulacja produkcji zgodnie z zapotrzebowaniem konsumentów bez powodowania inflacji. Poprzez regulację przepływu siły nabywczej w stosunku do przepływu faktycznej i potencjalnej produkcji ludzie mogą działać jako podmioty gospodarcze bez potrzeby stale rozrastającego się wzrostu ekonomicznego przerywanego cyklicznymi boomami i załamaniami powodowanymi przez system zadłużania finansowego. Zamiast tego finansowanie jest dostarczane dla lokalnej produkcji przez lokalne Banki Producentów.
W skali kraju całkowita dostępna siła nabywcza jest dopasowana do całkowitych cen towarów gotowych do sprzedaży poprzez obliczanie kosztów zużycia energii i materiałów oraz amortyzacji − zadanie podjęte przez Narodowe Biuro Kredytowe. Lokalne Banki Producentów oraz monitorowanie cen poprzez ’cenę właściwą’ zastępują konieczność nowych inwestycji, jakie mają być stale tworzone przez dług finansowy, aby pensje i wynagrodzenia mogły być wypłacane konsumentom w każdym kolejnym okresie.
System finansowy jest odziedziczony z przeszłości. Ponieważ rozwijał się on stopniowo, aby spełnić wymagania wczesnego i rosnącego systemu przemysłowego, niekoniecznie pasuje on do obecnych okoliczności. Rozsądnym sposobem postępowania byłoby zbadanie, jak i dlaczego system działa tak jak obecnie. Jeśli dług finansowy okazał się nadmiernie restrykcyjny w ustalaniu polityki społecznej, powinno być możliwe wprowadzenie systemu pieniądza wolnego od długu. Nic nie jest umieszczone na kamiennych tablicach. Stosunkowo proste zmiany w systemie rachunkowości kredytowej mogą zapewnić, że zadanie bankiera ogranicza się do księgowości krajowej produkcji i konsumpcji w warunkach demokracji ekonomicznej.
Pieniądze stały się kluczowe dla praktycznie każdej formy wzajemnych relacji społecznych w Wielkiej Brytanii i na całym świecie. Niemniej, chociaż są tak bardzo ważne w społeczeństwie, pytanie czym są pieniądze i jak nimi operować, stało się prawie herezją. W teorii ekonomicznej zakłada się, że ilość pieniędzy w gospodarce jest niezmienna. Według ortodoksyjnej teorii banki nie tworzą pieniędzy: przechowują jedynie oszczędności zdeponowane w nich przez klientów, pożyczając te oszczędności firmom w poszukiwaniu inwestycji.
W związku z tym banki naliczają odsetki od pożyczek udzielanych na inwestycje i odsetki, które mogą być wypłacane oszczędzającym zdeponowane przez nich w banku pieniądze. W tym scenariuszu rząd może regulować gospodarkę za pośrednictwem korekty stóp procentowych przez bank centralny. Jednak analiza encyklopedii i literatury bankowej prowadzi do wniosku, że w prawdziwym życiu pieniądze są tworzone przez banki jako dług w celach określonych przez kierownika lokalnego banku. Pieniądze tworzone przez system bankowy, to czysto społeczny konstrukt reprezentujący dostęp do bogactwa społeczeństwa.
Prawdziwe bogactwo powstaje poprzez pracę. Przybiera ono formę towarów i usług, z których może korzystać producent lub mogą one zostać wymienione na pieniądze. Jednak praca nie tworzy pieniędzy. Pole może zostać zasadzone ziemniakami i doglądane latem. Kiedy rolnik wykopuje ziemniaki, napełnia nimi worki, a nie pieniędzmi. Jeśli worki ziemniaków są wymieniane na pieniądze, pieniądze te musiały już zostać stworzone przez kogoś innego. Rolnik ich nie stworzył. Zadanie to jest podejmowane przez bankierów i finansistów.
Niemal wszystko można wykorzystać jako pieniądze pod warunkiem, że w danym społeczeństwie jest to szeroko i ogólnie akceptowane w zamian za towary i usługi. Muszle kauri1, bydło, papierosy, koraliki, kamienie, pióra, metale szlachetne i papierowe banknoty były używane od czasów starożytnych w rozliczeniach wymiennych. Dziś mogą to być migające punkty na ekranach komputerów. Również akceptowalność, wytrzymałość i przydatność do rozmieniania na małe mierzalne jednostki określały, co dane społeczeństwo wybierało jako swój środek wymiany. Pieniądze reprezentują prawo do bogactwa społeczeństwa.
Historia pieniędzy sama w sobie jest fascynująca i jest wiele książek na ten temat. Okrągłe monety wykonane z metali istniały od przynajmniej XII wieku przed Chrystusem, a różne formy papierowych i kartkowych obietnic zapłaty pojawiły się w ostatnim tysiącleciu i od XVII wieku były coraz częstsze.
Żadna osoba nie może słusznie żądać udziału w dochodach społeczeństwa z powodu tego, że zdarzyło się jej posiadać ziemię, pracę czy kapitał. To dlatego, że cała produkcja jest społeczna i zbiorowa. Podstawa bogactwa społeczności polega na połączeniu zasobów naturalnych i jego wspólnego dziedzictwa kulturowego, które wypływa z wyobraźni, przenikliwości, inwencji, nauki i odkryć nagromadzonych przez poprzednie pokolenia i połączonych z obecnym wspólnym wysiłkiem. W najlepszym razie wysiłek pojedynczej osoby może wynieść 5% całkowitej wartości produkcji tworzonej dzięki jej pracy. Pozostałe 95% reprezentuje wartość wspólnego dziedzictwa kulturowego, bez którego nie byłoby produkcji.
Jedna osoba może okazać się trybikiem maszyny, używając już zaprojektowanej maszyny, w budynku już zbudowanym, po zjedzeniu już wyprodukowanego chleba, i tak dalej. Żaden pojedynczy element nie ma wartości bez całkowitej sumy przedmiotów, projektów, nauki, technologii i umiejętności. Dziedzictwo przeszłości należy do całego społeczeństwa i nie może być sprawiedliwie „sprywatyzowane” przez osoby lub firmy szukające korzyści na koszt dobra wspólnego. Ponadto wspólne dziedzictwo kulturowe przynosi bogactwo tylko przez „pożytek ze stowarzyszenia” (increment of association).
Produkcja jest działalnością zbiorową. Nie ma czegoś takiego jak samotny łowca, który zaspokaja wszystkie swoje potrzeby od urodzenia do śmierci. Jesteśmy ludźmi, ponieważ pracujemy zbiorowo, a nie na szeregu osobnych bezludnych wysp. Gdybyśmy próbowali zapewnić sobie całe nasze własne jedzenie, ubrania, paliwo, schronienie i tak dalej, nasz poziom życia byłby rzeczywiście kiepski. Przetrwanie nawet najprostszych materialnie społeczeństw jest oparte na „pożytku ze stowarzyszenia”, przez co zadania są dzielone i podejmowane wspólnie. Wszyscy członkowie społeczeństwa czerpią korzyści z wiedzy kulturowej, bez której dobra, narzędzia i maszyny byłyby bezwartościowe. Ponieważ technologia stała się bardziej zaawansowana, wiele fizycznych zadań, takich jak „ociosywanie drewna i czerpanie wody” zostało przejętych przez maszyny. Jednak maszyny nie otrzymują wynagrodzenia.
Frances Hutchinson
1) muszle kauri − muszle mięczaków z rodziny porcelanek, kiedyś używane jako środek płatniczy w niektórych krajach tropikalnych.
