Michael styczeń - luty 2010

15 / 16

15 styczeń-luty 2010 Dwumiesięcznik MICHAEL Journal: 1101 Principale St., Rougemont QC, J0L 1M0, Canada • Tel.: (450) 469-2209 • Fax (450) 469-2601
Dwumiesięcznik MICHAEL: ul. Traugutta 107/5, 50-419 Wrocław, Polska • Tel.: (071) 343-6750 • •
4. Zmalały przeszkody wmiędzynarodowym prze­
pływie i wymianie środków finansowych,
5. Zostały rozszczelnione granice państwowe.
W ten sposób powstały warunki do przejścia od
produkcji i usług krajowych do organizacji jeszcze
bardziej masowej i taniej produkcji, kooperacji do­
staw i usług w skali światowej. Tę możliwość szyb­
ko wykorzystały największe koncerny bogatych kra­
jów, od dawna obecne na zagranicznych rynkach, a
w dobie globalizacji jawnie wspierane przez swoje
rządy. Stopniowo przekształciły się w potężne kor­
poracje ponadpaństwowe. Dawniej starały się one
jeszcze dostosowywać do potrzeb kultury i gustów
na rynkach miejscowych, teraz narzucają im własny,
konsumpcyjny styl życia i powszechne standardy
światowej produkcji . Kapitały i obroty niektórych
korporacji przewyższają dziś budżety większo­
ści mniejszych państw świata.
Państwo zmniejszyło swój wpływ na gospo­
darkę, natomiast prywatny, częściowo anonimowy
biznes znacznie zwiększył swój wpływ na media,
partie, parlamenty i politykę w państwie. Utrwala się
i umacnia ponadnarodowy układ kosmopolitycznej
oligarchii. Ponad społeczeństwami i rządzami ufor­
mowała się światowa międzynarodówka kapitału,
a także powstała międzynarodówka przestępcza.
Główne różnice między nimi dotyczą strony formal­
no-prawnej, ponieważ międzynarodówka kapitału
zalegalizowana jest prawnie, natomiast w konkret­
nej działalności biznesowej stara się często omijać
niedogodne rygory prawa pracy, ochrony środowi­
ska, standardów jakościowych, a szczególnie wy­
magań podatkowych (tzw. kreatywna księgowość).
Kryzys
Stosunkowo nagły krach światowego systemu
finansowego w połowie 2008 r. to nic innego jak
ujawnienie, że król jest nagi, a w systemie finan­
sowym brak jest realnych wartości finansowych.
Jak podaje Krzysztof Rybiński , sumaryczna kwo­
ta papierów wartościowych (instrumentów po­
chodnych), kreowanych przez system finanso­
wy i sprzedawanych na rynkach finansowych,
przewyższa dziewięciokrotnie globalną wartość
depozytów bankowych. Rodzi się pytanie – gdzie
podziały się pieniądze z tej sprzedaży?
Działalność systemów bankowych przekroczyła
już dawno racjonalne i godziwe ramy. Kenneth Ro­
goff, główny ekonomista Międzynarodowego Fun­
duszu Walutowego stwierdził10, że sektor finansowy
w Stanach Zjednoczonych w 2006 r. zagarnął jedną
trzecią wszystkich zysków przedsiębiorstw, gdy tym­
czasem udział tego sektora w tworzeniu PKB wynosi
ledwie 3 do 4%. Więc znowu trzeba pytać – gdzie
podziały się te pieniądze i zyski?
Niewątpliwie, część trudności systemów finan­
sowych wynika z udzielania „złych kredytów”, trud­
nych do ściągnięcia, ale też niekiedy realizowanych
świadomie i „po kumotersku”. To nie wyjaśnia jednak
skali problemu. System bankowy kreuje i udziela kre­
dytów na sumę parokrotnie większą niż posiadane
lokaty. Jeśli nawet znacząca część tych kredytów jest
trudna do ściągnięcia, to i tak banki pozostają z du­
żym zyskiem.
Czy 1000 mld dolarów pieniędzy publicznych od
podatników amerykańskich, kierowanych w 2008 r.
na ratowanie amerykańskiego systemu bankowego i
prawie drugie tyle od podatników europejskich na ra­
towanie banków europejskich – to nie są pieniądze,
które wcześniej zostały wyprowadzone z systemów
finansowych i zawłaszczone przez menedżerów
bankowych, akcjonariuszy, współwłaścicieli i pośred­
ników instytucji finansowych (nazywanych w skrócie
kapitalistami)?
Już w 1971 r. papież Paweł VI przestrzegał: „Pod na-
porem nowych systemów produkcji pękają granice między
narodami i pojawiają się nowe potęgi ekonomiczne, przed-
siębiorstwa międzynarodowe, które dzięki koncentracji
i elastyczności stosowanych środków mogą posługiwać
się autonomiczną strategią, w dużej mierze niezależną od
krajowych władz politycznych, dlatego niekontrolowaną z
punktu widzenia dobra wspólnego. Te organizacje prywat-
ne, rozszerzając swoją działalność mogą doprowadzić do
nowej formy nadużyć przewagi ekonomicznej w dziedzinie
społecznej, kulturalnej, a także politycznej” (encyklika Oc-
togesima adveniens, p. 44, Watykan 1971).
Rybiński K.: Liderom świata brakuje wizji, Kwartalnik
Nauk o Przedsiębiorstwie nr 3, 2008.
10Podaję za Forum, 22-28.09.2008, s. 14.
Takie głosy dały się słyszeć podczas debaty w
Senacie USA. Iwo Pogonowski podaje11 , że ludzie
wytykają tam, iż Hauk Paulsen, minister skarbu USA
w 2006 roku pobrał 18 mln dolarów premii z banku
Goldman Sachs, a wcześniej otrzymywał dziesiąt­
ki milionów dolarów rocznie. „Forum” donosi12, że
Richard Fuld, szef banku Lehmann Brothers, do­
prowadził w nim do strat w wysokości 8,6 mld dola­
rów, za roczne pobory w wysokości 41 mln dolarów.
Podobnie James Cayne, szef banku Bear Stearns,
spowodował straty banku na sumę 19,8 mld dolarów,
otrzymując pobory w wysokości 68 mln dolarów rocz­
nie. To zapewne tylko część wielkiej kwoty przez lata
wysysanej przez system finansowy ze społeczeństw
i gospodarki oraz transferowanej i zawłaszczanej
przez kapitalistów.
Ostatnio dużo się mówi także o zagwarantowaniu
przez państwa podstawowych lokat obywateli w
bankach, do wysokości 50 czy nawet 100 tys. euro.
Mniej natomiast wspomina się o potrzebie pokrycia
przez państwo również wzrostu oprocentowania kre­
dytów, wymaganego teraz przez banki od obywateli.
Przemilcza się przy tym fakt, że gwarancje te będą
również realizowane z budżetów publicznych i podat­
ków.
Instytucje finansowe utrzymujące krwio­
bieg finansowy życia gospodarczego, są w nim
niezbędne i dlatego nie można dopuścić do ich
zawału. Kolejne wielkie pieniądze publiczne po­
chłonie więc ratowanie zachodniego systemu fi­
nansowego, zmniejszając środki na szkolnictwo,
służbę zdrowia i opiekę społeczną. Konieczny jest
jednak nie tylko gigantyczny zastrzyk pieniężny, kosz­
tem świata pracy, ale i głęboka przebudowa całego
systemu finansowego celem oparcia go na zdrowych
i sprawiedliwych zasadach13. Trzeba wymagać, aby
instytucje te były bardziej uspołecznione i kontro­
lowane przez władze państwowe. Przy tak wielkim
krachu finansowym nic się jednak publicznie nie
mówi o istotnych wadach systemu finansowego i
o konieczności ich usunięcia, ani o poszukiwaniu
pieniędzy wyprowadzonych z kas bankowych.
Jest to stale temat tabu.
Kapitaliści krajowi i światowi są bowiem bardzo
dobrze zorganizowani i skutecznie bronią swych in­
teresów z pomocą uzależnionych od siebie mediów
i władz państwowych. Potrafią porozumiewać się
ponad granicami i ustrojami we współdziałaniu dla
utrzymania niezadowolonych mas „pod kontrolą”,
celem kontynuowania relatywnego wyzysku społe­
czeństw przez system finansowy. W ostatnich latach
kontrola ta jest realizowana pod hasłem walki z prze­
stępczością i terroryzmem. Służby specjalne opano­
wały technikę inwigilacji i rozbijania niewygodnych
środowisk i organizacji.
Sytuacja narastającego kryzysu i niezadowolenia
może więc grozić przyspieszeniem rozwoju totali­
tarnych struktur państwowych, a także poddaniem
wszystkich organizacji i krajów kontroli finansowej
oraz zależności od światowego centrum finansowe­
11Pogonowski I.: Wielki atak rabunkowy…,
12„Forum” nr 46, 6-12.10.2008, s. 8.
13Papież Benedykt XVI wezwał przywódców państw do
zasadniczych zmian globalnego systemu finansowego, pod-
kreślając, że nie są dostatecznie podjęte reakcje doraźne.
Stwierdził m. in.: „Kryzys powinien być postrzegany jako
poważny symptom, który wymaga interwencji w jego źród-
ło”. 11.02.2009)
go. Narzędziem do tego może być nowa
światowa waluta, np. wprowadzane już
północnoamerykańskie amero. Tak czy
inaczej rośnie zagrożenie światowe.
Kryzys obnaża chciwość i perfidię
ogółu kapitalistów. Od dawna usiłują
oni rządzić i bez końca powiększać
swoje kapitały kosztem miliardów najbiedniej­
szych mieszkańców naszego globu i ubożenia
całych społeczeństw. W tym procesie uczestniczą
tysiące pracowników instytucji finansowych, często
uczciwych, ale nieświadomych istoty i mechanizmów
realizowanego zła.
Załamanie się systemu bankowego powodu­
je nie tylko krach rynku finansowego. Dotyczy on
również rynku nieruchomości i inwestycji oraz roz­
przestrzeniania się na rynki towarów i usług, na ry­
nek pracy, a w efekcie także na budżety państw. Roś­
nie liczba zwolnień z pracy, słabną rynki i upadają
przedsiębiorstwa. Może to być większy kryzys aniżeli
w latach trzydziestych ubiegłego wieku. W początku
2009 r. nastąpiło już bankructwo Islandii i Węgier
oraz wskazuje się kilka dalszych państw na dro­
dze do bankructwa, w tym i Polskę.
Z wyjątkiem nielicznych, omal wszyscy od­
czują negatywne skutki destrukcji w gospodarce.
W wyraźny i dotkliwy sposób zawiodła rzekomo
niezawodna „niewidzialna ręka” rynku i okazało
się, jak bardzo potrzebne jest państwo ze swo­
imi regulacjami i instytucjami oraz z publicznym
kapitałem i własnością. Skompromitowała się
ostatecznie cała ideologia i pseudonauka
neoliberalna, głosząca od dwudziestu paru lat
doskonałość rynku jako jedynego regulatora
życia gospodarczego oraz zasadę „minimum
państwa”, ograniczającą jego funkcje.
Dotkliwym kryzysem globalnym, światową
nędzą (również w krajach najbogatszych) oraz
krwawymi konfliktami kończy się teraz kolejna
materialistyczna utopia powszechnej szczęśli­
wości ziemskiej – budowanej na ideologii ego­
izmu i wyzysku (a to przecież sprzeczność rów­
nież logiczna). Od czasów Rewolucji Francuskiej
próbowano realizować już różne warianty tej utopii
i wszystkie kończyły się morzem nieszczęść. Czyn­
nikiem najbardziej kryzysogennym tych wszystkich
utopii jest eliminacja norm etycznych z życia gospo­
darczo-politycznego oraz lekceważenie praw natury.
Środki naprawcze
W przezwyciężeniu światowego kryzysu w ubie­
głym wieku istotną rolę odegrały wielkie, rządowe
programy inwestycyjne. W USA w ramach New
Deal’u prezydenta Franklina D. Roosevelta. W Pol­
sce takie cechy miał paroletni program premiera Eu­
geniusza Kwiatkowskiego. Obecnie podobne progra­
my są również bardzo potrzebne.
Innym godnym uwagi sposobem przeciwdziałania
kryzysowi, stosowanym w niektórych stanach USA,
jest wypłacanie wszystkim obywatelom specjalnej
renty (w wysokości 600 dolarów na osobę), celem
ożywienia przez nich popytu rynkowego. Skutecz­
ność tego działania obniżana jest jednak przezna­
czeniem części otrzymanych pieniędzy na zakup
artykułów importowanych oraz praktyką oszczędza­
nia. Dlatego powinno ono być skierowane głównie
do biedniejszej części ludności. Obok tego istotne
znaczenie dla przezwyciężenia kryzysu światowego
mogłaby mieć wielka akcja bezpłatnej pomocy kra­
jów G-20 w ramach Planu Marshalla, w odbudowie
zniszczonej wojną gospodarki europejskiej. Nie wi­
dać jednak szans na podjęcie takiej akcji.
Gdyby zabrakło skutecznego powrotu do więk­
szej sprawiedliwości i warunków rozwoju społecz­
nego, to w sytuacji pogłębiającego się kryzysu i
zaostrzanych napięć można się obawiać wzrostu po­
nadnarodowych totalitarnych ugrupowań polityczno-
gospodarczych. W tym kierunku zmierza również
Unia Europejska. Zamiast odnowionej społecznej
gospodarki rynkowej, wykorzystującej najlepsze
rozwiązania z różnych ustrojów i eliminującej ich
błędy, mogą powstać totalitarne struktury ponad­
narodowe, wprowadzające najgorsze i zniewala­
jące praktyki, czerpane ze skompromitowanych
już ustrojów.
Włodzimierz W. Bojarski
Prof. dr hab. inż. Włodzimierz W. Bojarski jest obecnie
wykładowcą Warszawskiej Szkoły Zarządzania – Szko-
ły Wyższej. Był członkiem wielu komitetów naukowych
PAN, instytutów naukowych i komisji państwowych, a tak-
że senatorem RP I kadencji. Jest autorem wielu książek
i artykułów. Powyższy artykuł stanowi fragment książki
Włodzimierza W. Bojarskiego pt. „Gospodarka i państwo
dla społeczeństwa”, która ukazała się nakładem Oficyny
Wydawniczej Warszawskiej Szkoły Zarządzania Szkoły
Wyższej w 2009 r.
finansowego i kryzys