13 / 24
13
MICHAEL Journal: 1101 Principale St., Rougemont QC, J0L 1M0, Canada • Tel.: (450) 469-2209 • Fax (450) 469-2601
Dwumiesięcznik MICHAEL: ul. Komuny Paryskiej 45/3A, 50-452 Wrocław, Polska • Tel.: (071) 343-6750 •
www.michael.org.plmaj-czerwiec-lipiec 2008
12
Pismo MICHAEL Journal: 1101 Principale St., Rougemont QC, J0L 1M0, Canada •Tel.: (450) 469-2209
Dwumiesięcznik MICHAEL: ul. Komuny Paryskiej 45/3A, 50-452 Wrocław, Polska • Tel.: (071) 343-6750
biorą na ogół pod uwagę pieniądza, ograniczając się
do ekonomii realnej (Decaluwe 2001), zostało jeszcze
dużo do zrobienia zanim powstanie model kompletny
teorii Douglasa pozwalający na realistyczną próbę po-
lityki Kredytu Społecznego. Nic nie świadczy, że jest to
zadanie niemożliwe. Perspektywa ta otwiera interesują-
cy teren badań, poszerzając najpierw model gospodarki
samowystarczalnej bez Państwa do modelu gospodarki
samowystarczalnej z Państwem, a następnie gospodar-
ki otwartej na resztę świata (Decaluwe 2001). I wtedy
stanie się możliwe zbudowanie szczegółowego modelu
gospodarki realnej Polski w rozkładzie sektorowym, co
pozwoli na analizę polityki
Kredytu Społecznego jako al-
ternatywy ortodoksyjnych polityk rządowych, z uwzględ-
nieniem szoku zewnętrznego wynikającego z reakcji
innych krajów, w tym Unii Europejskiej. Równolegle,
uwzględniając wkład metody modelowania dynamiki sy-
stemów,
mało uwzględnianej przy modelowaniu równo-
wagi ogólnej policzalnej, pieniądz mógłby być wprowa-
dzony do modelu ekonomicznego Polski, aby umożliwić
analizę polityki emisji pieniądza bez długu i odsetek, klu-
czowe zjawisko w kontekście Unii
Europejskiej.
Diane Boucher
BIBLIOGRAFIA
Boucher
Diane (1993),
MACHINA
OECONOMICA
CREDITISTA Une approche systémique du théorème A+B
de C.H. Douglas et des principes et politiques du Crédit
Social, Mémoire de maîtrise en informatique, Université
Laval (Québec).
Boucher Diane (2001),
Un modèle d’équilibre général
calculable avec ajustement des stocks d’inventaire
, Mé-
moire de maîtrise en économique, Université Laval (Qué-
bec).
Decaluwé Bernard,
Martens André, Savard Luc (2001),
La politique économique du développement et les modèles
d’équilibre général calculable
, Les Presses de l’Université
de Montréal (Québec).
Dehem Roger (1984),
Histoire de la pensée économi
que: Des mercantilistes à Keynes
, Les Presses de l’Univer-
sité Laval (Québec) et Dunod (Paris).
De Rosnay Joël (1975),
Le Macroscope
, Editions du
Seuil, Paris.
Douglas Clifford Hugh (1918), “The Delusion of Super-
Production” in
Economic Democracy
,
W. & J. Barr Pty, Aus-
tralie, (1920), pp.145-153.
Douglas Clifford Hugh (1920a),
Economic Democracy
,
W. & J. Barr Pty, Australie, 5e éd., 1974.
Douglas Clifford Hugh (1920b),
Credit-Power and De
mocracy
, Stanley Nott, Londres, 4e éd., 1934.
Douglas Clifford Hugh (1920c), “Production and Prices”
in
Warning Democracy
, Stanley Nott, Londres, (1931), 2e
éd., 1934, pp.164-172.
Douglas Clifford Hugh (1922a),
The Control and Distri
bution of Production
, Cecil
Palmer, Londres.
Douglas Clifford Hugh (1922b),
These Present Discon
tents
and
The Labour Party and Social Credit
, Cecil Pal-
mer, Londres.
Douglas Clifford Hugh (1924a),
Social
Credit
, The Insti-
tute of Economic Democracy, Canada, 5 éd., 1979.
Douglas Clifford Hugh (1924b), “Social
Credit Principles”
in
Warning Democracy,
Stanley Nott, Londres, (1931), 2e
éd., 1934, pp. 37-43.
Douglas Clifford Hugh (1925), “Government by money,
and its effects” in
Warning Democracy,
Stanley Nott, Lon-
dres, (1931), 2e éd., 1934, pp. 90-107.
Douglas Clifford Hugh (1927), “Money and Prices” in
Warning Democracy
, Stanley Nott, Londres, (1931), 2e éd.,
1934, pp.12-19.
Douglas Clifford Hugh (1929a), “The Application of Engi-
neering Methods to Finance,
World Engineering Congress
Tokyo, 1929” in
The Monopoly of Credit
, Bloomfield Books,
Angleterre, (1931), 4e éd., 1979, pp. 153-167.
Douglas Clifford Hugh (1929b), “The confusion between
money and wealth, and its results” in
Warning Democracy
,
Stanley Nott, Londres, (1931), 2e éd., 1934, pp. 124-134.
Douglas Clifford Hugh (1930a), “Statement of Evidence
submitted by Major Douglas” in
Minutes of Evidence taken
before the Committee on Finance and Industry
, H.M. Sta-
tionery Office, Londres, vol. 1, 1931, pp. 295-307.
Douglas Clifford Hugh (1930b), “The only real socialism”
in
Warning Democracy
, Stanley Nott, Londres, (1931), 2e
éd., 1934, pp. 21-36.
Douglas Clifford Hugh (1931a),
The Monopoly of Credit
,
Bloomfield Books, Angleterre, 4e éd., 1979.
Douglas Clifford Hugh (1931b),
The New and the Old
Economics
, The Scots Free Press, Edinburgh.
Douglas Clifford Hugh (1935),
Money and the Price
System
, The Institute of Economic Democracy, Canada, 2e
éd., 1978.
Douglas Clifford Hugh (1936),
The Approach to Reality
,
K.R.P. Publications Ltd, Londres, 1966.
Douglas Clifford Hugh (1937),
The Policy of a Philo
sophy
, The Institute of Economic Democracy, Vancouver,
1977.
Douglas Clifford Hugh (1951), “What is Social
Credit?”
in
Vers Demain
, Institut d’Action Politique, Rougemont (Ca-
nada), vol. 24, no 20, 1963, pp. 4-5.
Forrester Jay Wright (1961),
Industrial Dynamics
, The
MIT Press, Cambridge (Mass.), 9e éd., 1977.
Forrester Jay Wright (1985),
“The” model versus a mo
deling “process”
,
System Dynamics Review, System Dyna-
mics Society, Cambridge (Mass.), 1(1), pp. 133-134.
Forrester Jay Wright (1987),
Lessons from system dy
namics modeling
, System Dynamics Review, System Dy-
namics Society, Cambridge (Mass.), 3(2), pp. 136-149.
5
Pismo MICHAEL Journal: 1101 Principale St., Rougemont QC, J0L 1M0, Canada •Tel.: (450) 469-2209
Dwumiesięcznik MICHAEL: ul. Komuny Paryskiej 45/3A, 50-452 Wrocław, Polska • Tel.: (071) 343-6750
miast w gospodarce zbieraczy gdzie wypłacone zarob-
ki (SL=1600 jednostek liczbowych) są wyższe od cen
dóbr konsumpcyjnych przeznaczonych na sprzedaż
(PC=1440 jednostek liczbowych) siła nabywcza jest wy-
starczająca ponieważ cała produkcja jest wynikiem pra-
cy ludzkiej (α=1).
Należy podkreślić, że według Douglasa wydajność
kapitału (RK=4800 jednostek liczbowych w modelu 2)
uważana przez ortodoksyjną ekonomię za wynagro-
dzenie posiadaczy dóbr kapitałowych nie jest kosztem
produkcji tylko kosztem kapitału, a więc nie jest także
siłą nabywczą konsumentów. I rzeczywiście posiadacze
kapitału fizycznego wyprodukowali lub kupili ten kapitał
i
muszą zwrócić jego koszty produkcji, kupna, lub finan-
sowania z dochodu za wynajęcie tych dóbr producen-
tom dóbr konsumpcyjnych.
Przeciwieństwo pierwszego opisu efektów fizycznych
zastąpienia pracy ludzkiej zidentyfikowanych przez Do-
uglasa wyraża się następująco:
Jeśli
tylko „1/n” pracy ludzkiej jest potrzebne
i
produkcja wymaga mniejszej liczby osób
i
jeśli
wynagrodzenie tej mniejszej liczby osób nie
wzrasta zbiorowo do sumy rozdzielanej uprzednio więk-
szej liczbie osób, które kupiłyby tę zwiększoną produk-
cję,
to
koszty i ceny muszą spaść;
w przeciwnym razie
coraz większa ilość dóbr nie
może być sprzedana tym, którzy je wyprodukowali,
co pokazuje model 3, w którym mała gospodarka
rolnicza postanowiła nie używać całej nowej zdolności
produkcyjnej (patrz równania w aneksie A).
Popyt na siłę roboczą LD=40 jest
mniejszy od poda-
ży LS=160 i rynek pracy nie jest zrównoważony. Popyt i
produkcja, ilościowo i wartościowo, wynoszą 1000 jed-
nostek i 2000 jednostek liczbowych i rynek produktów
jest zrównoważony (XS=XD=1000 jednostek. Istnieje
także równowaga na rynku inwestycji i oszczędności
(IT=SM=160 jedn. liczb.).
Według Douglasa siła nabywcza konsumentów od-
powiada rozdzielonym płacom (SL=400 jedn. liczb.)
i jest ona znacznie niższa od cen oferowanych dóbr
konsumpcyjnych (PC=1440 jedn. liczb.) z powodu już
wcześniej
wymienionego: wydajność kapitału (RK=1200
jedn. liczb.) jest kosztem kapitału, a nie kosztem produk-
cji.
Wydajność kapitału jest kosztem istniejącym trans-
ferowanym między producentami, a nie kosztem nowo
wytworzonym przez producentów.
Douglas zauważa, że ponieważ płace, koszty i siła
nabywcza są różnymi aspektami tego samego, to ciągłe-
mu spadkowi
kosztów
w obecnym systemie finansowym
towarzyszy ciągły spadek płac, a więc siły nabywczej, i
nawet łagodząc częściowo konsekwencje takiego stanu
rzeczy, spadek
cen
grozi producentowi stratą na całych
jego zapasach, czego nie chce ani nie może zaakcepto-
wać (Douglas 1931a).
2.3. Powody finansowe niedostatku siły nabywczej
Z finansowego punktu widzenia Douglas zauważa
co najmniej pięć ważnych powodów niedostatku siły na-
bywczej
w stosunku do cen (Douglas 1931b):
– pobieranie zysków pieniężnych od ludności z od-
setkami
włącznie, co jest zyskiem od nietykalnego,
– oszczędzanie czyli rezygnacja z kupna,
– reinwestowanie oszczędności w nowe przedsię
wzięcia, co tworzy nowe koszty nie tworząc nowej siły
nabywczej,
– podwójny obieg pieniądza, znany pod nazwą te-
orematu A+B, gdzie różnica w szybkości likwidowania
kosztów i tworzenia cen powoduje koszty wliczone w
ceny począwszy od poprzedniego cyklu księgowania
kosztów,
– deflacja, to znaczy sprzedaż papierów
warto
ściowych lub żądanie zwrotu pożyczek przez banki.
Z tych pięciu powodów za najważniejsze uważa
Douglas „podwójny obieg pieniądza” i „reinwestowanie
oszczędności” (Douglas 1930a i b i 1931a) i
według nie-
go te dwa powody wystarczają do wyjaśnienia sytuacji
niedostatku (Douglas 1930b).
a) Pobieranie zysków pieniężnych od ludności
Pobieranie zysków pieniężnych od ludności jest po-
wodem niedoboru siły nabywczej
wobec cen, bo włącze-
nie zysku w ceny powoduje nierówną
redystrybucję
siły
nabywczej, koncentrując ją w nielicznych rękach i powo-
dując, że coraz większa część siły nabywczej jest wyłą-
czona z procesu likwidacji kosztów (Douglas 1931a)
W konsekwencji kontrola produkcji, a więc kredytu
realnego przechodzi od konsumenta do finansisty (Do-
uglas 1931a).
b) Oszczędności
Oszczędności także powodują niedobór siły nabyw-
czej
wobec cen, ponieważ wyłączają z obiegu – czasowo
lub definitywnie – pieniądz, który pojawił się w kosztach,
a więc i
w cenach produktów i przez to ceny,
w których te
koszty się pojawiły
nie mogą być zlikwidowane (Douglas
1930a).
Oszczędzanie przez konsumentów nie
może być
uważane po prostu za odłożenie konsumpcji w czasie.
Stopa oszczędzania netto jest zawsze dodatnia z wyjąt-
kiem głębokiego kryzysu, kiedy staje się ujemna.
Producenci
mogą także trzymać rezerwę pieniędzy
w postaci oszczędności.
Oszczędności producentów
stanowią zyski nie rozdzielone w postaci dywidendy,
których część stanowi rezerwę na deprecjację dóbr ka-
pitałowych. Te oszczędności nie pozwalają zmniejszyć
niedoboru spowodowanego pobieraniem zysków, po-
nieważ nie ma redystrybucji zysków w formie pieniądza
konsumpcyjnego (Douglas 1925), a poza tym rezerwa