Michael październik - listopad

MICHAEL Journal: 1101 Principale St., Rougemont QC, J0L 1M0, Canada • Tel.: (450) 469-2209 • Fax (450) 469-2601

Dwumiesięcznik MICHAEL: ul. Komuny Paryskiej 45/3A, 50-452 Wrocław, Polska • Tel.: (071) 343-6750 •

www.michael.org.pl

październik-grudzień 2007

ProfesorHartmanwswymwystąpieniuzaznaczył,

że decyzje dalszego rozwoju nauk przyrodniczych,

genetyki i biotechnologii będą pozostawać w ręku

uczonych i specjalistów od inżynierii genetycznej,

których powinni słuchać wszyscy ci, którzy mają za-

decydować o ostatecznym kształcie prawnym i po-

litycznym odnoszącym się do kwestii bioetycznych.

W tym kontekście konieczne jest zastanowienie się

nad problemem prawnym i technologicznym teore-

tycznych osiągnięć naukowych. Profesor Hartman

jest świadom problemu, że nie będzie nigdy można

ustalić jednego porządku zasad, jednego porządku

prawnych granic współczesnych technologii, bo sy-

tuacja zmienia się nieustannie zwłaszcza w sensie

możliwości biotechnologicznych. Tutaj spotykamy

się z nową rzeczywistością, która niejako wymyka

się spod powszechnej kontroli.

Rozwój genetyki i w ślad za tym idący rozwój bio-

technologii może osiągnąć nieoczekiwane rezultaty.

Rezultaty, które mogą doprowadzić do całkowitej

manipulacji nie tylko osoby ludzkiej, ale całych

społeczeństw. Biotechnologie wolne od wszelkich

norm etycznych i prawnych mogą doprowadzić do

nieprzewidywalnych problemów. Tutaj ocieramy się

o jeden z podstawowych konfliktów wyrastających

na polu badań naukowych, prowadzonych w celu

osiągnięcia bardziej dokładnej wiedzy o istniejącym

Świecie i Wszechświecie i badań naukowych, które

są prowadzone w celach technologicznych.

Siostra Barbara Chyrowicz, profesor KUL, na

VII Zjeździe w Gnieźnie stwierdziła, że bioetyka

może się obyć bez światopoglądowego fundamentu

[uchodząc w świat wysoko rozwiniętych technolo

gii]. Uznała natomiast, że w dyskusji nad przyszło

ścią bioetyki nie da się uciec od kwestii antropolo

gicznych. Te wszystkie złożone problemy dotyczą

człowieka. Jeżeli zastanawiamy się nad tym, czy

dana ingerencja natury biotechnologicznej jest

możliwa, to siłą rzeczy wracamy do fundamental

nego pytania: Kim jest człowiek, na czym polega

człowieczeństwo?

Problemy współczesnej bioetyki rodzą się na

bazie dewaluacji antropologicznej i chrześcijańskiej

myśli. Na bazie biologicznego determinizmu po

dyktowanego tendencyjnym rozwojem w dziedzinie

nauk przyrodniczych. Rozwój w dziedzinie techno

logii eksperymentalnych prowadzi do zacierania

się granicy pomiędzy teoretycznym poznaniem a

możliwością technicznych realizacji. Brak tych gra-

nic może doprowadzić do nieoczekiwanych konse

kwencji. Wyeliminowanie nadrzędnych wartości w

sferze technicznych realizacji faworyzuje się „know

how” i prowadzi niekiedy do konfliktów w całym sy-

stemie wartości etycznych.

Czy nauki przyrodnicze, genetyka, kiedykolwiek

będą mogły odpowiedzieć na podstawowe pytania

nurtujące umysł i serce człowieka? Zapewne nie.

Natomiast dają nam wiele informacji na temat so

matycznej struktury ludzkiego ciała. Przy współcze

snych badaniach genetycznych często zapomina

się, że człowiek to nie tylko złożona struktura orga

niczna, ale również wysokorozwinięta istota inte

lektualno-duchowa. Stąd też istnieje konieczność

adekwatnej antropologii, która ukazywałaby czło

wieka w całej jego istocie istnienia i działania.

Antropologia nowej Europy

Człowiek w istocie swego bycia, w istocie ta

jemnicy swego życia nie może znajdować się wy

łącznie w obrębie empirycznego i technologicz-

nego pola widzenia. Taki obraz człowieka będzie

zbyt ograniczonym. Tajemnica ludzkiego życia jest

tajemnicą uczestnictwa w istocie Boga-Stwórcy, dla

tego każdy człowiek powinien być otoczony szcze

gólną troską i respektem.

Człowiek jest istotą, która wychodzi poza granice

swej somatycznej struktury, poza granice swego

własnego „ja”. Człowiek transcenduje somatyczną

strukturę własnego „ja”, pomimo tego, że tworzy z

nią nierozłączną jedność. Podmiotowość człowie-

ka wynika nie tylko ze świadomości własnego „ja”,

ale również wyrażana jest poprzez ciało w rela-

cji do drugiego „ja”. I w tej relacji do drugiego „ja”

utwierdza się. Magisterium Soboru Watykańskiego

II wyraża tę antropologiczną prawdę stwierdzając,

że człowiek jest jedynym w widzialnym świecie

stworzeniem, którego Bóg

chciał dla niego samego

oraz, że tenże człowiek nie

może odnaleźć siebie

inaczej, jak tylko przez bezinteresowny dar z siebie

VII Zjazd w Gnieźnie; Por. Jan Hartman,

Short Studies

in Bioethics

, Kraków 2003.

VII Zjazd w Gnieźnie, Bioetyka.

Sobór Watykański II, KDK, 24; L. Rossi,

Pena di

morte. Tolleranza ed altro

, w: Commento all’Evangelium

Vitae, red. G. P. Di Nicola, Milano 1995, s. 72 - 73.

samego

Jakże odmienne są słowa Magisterium Soboru

Watykańskiego II od tendencji, które istnieją w

gen

der

ideologii.

Człowiek rzeczywiście jest unikalnym stworze

niem w całości istniejącego świata. Już sama kon

stytucja ciała osoby ludzkiej pozwala na specyficznie

ludzkie działania. Oko, ręka, rozum, skoordynowane

niepowtarzalnym systemem stwarzają warunki dla

wyłącznie ludzkiego poznania i tworzenia. Ludzkie

działanie jest sposobem wyrażania, urzeczywistnia-

nia się osobowej podmiotowości człowieka.

Jan Paweł II w swym dziele

Mężczyzną i kobietą

stworzył ich

, rozważając nad tekstem Księgi Rodza-

ju (Rdz 2, 24-25):

Dlatego to mężczyzna opuszcza

ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swoją żoną

tak ściśle, że stają się jednym ciałem. Chociaż męż-

czyzna i jego żona byli nadzy, nie odczuwali wobec

siebie wstydu

, podkreśla świadomość mężczyzny

i świadomość kobiety, która wyraża się właśnie w

świadomości własnego ciała; jako mężczyzny czy

kobiety. Świadomość wła

snego ciała jest świadomością

własnej płciowości założonej

w momencie poczęcia.

Ciało ludzkie, jego płcio-

wość, jego męskość i kobie-

cość, jest w samej tajemnicy

stworzenia nie tylko źródłem

płodności i prokreacji, tak jak

w całym porządku natury. Jest

w tym ciele <od początku> za-

warta właściwość <oblubień-

cza>, czyli zdolność wyraża-

nia miłości, tej właśnie miłości,

w której człowiek-osoba staje

się darem, i spełnia sam sens

swego istnienia i bytowania

poprzez ten dar.

Świadomość mężczyzny

i kobiety, świadomość włas-

nej płciowości manifestującej

się w ciele mężczyzny czy

kobiety, to są bardzo ważne

elementy antropologii, którą

Jan Paweł II przedstawia w

wyżej już wspominanym dzie-

le. Ta antropologia, która wyrasta na dorobku całej

chrześcijańskiej myśli, może nam pomóc w konfron-

tacji z

gender

ideologią, która wywiera wielki wpływ

na współczesną antropologię.

Gender

ideologia stara się zawojowywać coraz

to nowe sfery życia człowieka, dlatego ważnym bę-

dzie powrót do tego tematu w dawniejszej naszej re-

fleksji. Niejednokrotnie mówi się o

języku ciała

, któ-

ry wyraża osobę, jej odczucia i stany wewnętrzne.

Właśnie z treści tej pozytywnej antropologii, którą

Jan Paweł II pozostawił nam jako wielki dar, wynika

substancjalne zjednoczenie

triady

, a więc: duszy,

ducha i ciała. Ciało ludzkie nie może być uważane

jedynie za zespół tkanek, czy mięśni harmonicznie

współpracujących ze sobą. Ciało ludzkie zaprawdę

jest skomplikowanym systemem biologicznym, ale

nie może być zredukowane do fascynującego me-

chanizmu. Nie może być poddane bezgranicznym

formom eksperymentalnych badań, szczególnie je-

śli rzecz idzie o najbardziej delikatne formy życia,

jakimi są embriony.

Ciało ludzkie nie może być oceniane na równi

z ciałem innych żywych organizmów, gdyż jest ono

istotną częścią osoby ludzkiej, która poprzez ciało i

w ciele siebie wyraża i objawia.

Jan Paweł II w antropologii biblijnej Rdz 2, 23

mówi o szukaniu ludzkiej tożsamości, szukaniu któ-

re zawsze prowadzi przez

<komunię> i wspólnotę

Człowiek jest jedynym stworzeniem pod słońcem,

które pragnie i szuka swej tożsamości osobowej,

społecznej, etnicznej i duchowej. Poszukiwanie

własnej, ludzkiej tożsamości prowadzi zawsze – w

świetle Rdz 2, 23 –

poprzez męskość i kobiecość

jako dwa <wcielenia> tej samej metafizycznie sa-

motnej wobec Boga i w świecie istoty – wzajemnie

dopełniające się sposoby <bycia ciałem> i zarazem

bycia człowiekiem – jako dwa komplementarne wy-

miary samoświadomości i samostanowienia, a zara-

Sobór Wat. II, KDK, 24.

Jan Paweł II,

Mężczyzną i niewiastą stworzył ich

, Citta

del Vaticano 1986, s. 61.

Instrukcja

„Donum Vitae”,

Kongregacja Nauki Wiary,

n. 3; Ks. J. Bajda,

Konsekracja ciała w aspekcie powoła-

nia osoby

, w: Jan Paweł II,

Mężczyzną i niewiastą stwo-

rzył ich

, Lublin 1982, s. 191 - 192.

Jan Paweł II,

Mężczyzną i niewiastą stworzył ich

, s.

42.

zem dwa komplementarne poczucia sensu ciała.

Ciało ludzkie jest więc wielką tajemnicą, męż

czyzny i kobiety, wielka tajemnica każdej osoby

ludzkiej, dlatego zasługuje na wielki respekt. Wła

śnie w doświadczeniu i świadomości własnego ciała

– pisze Jan Paweł II w biblijnej antropologii Rdz 2, 23

–

kobiecość niejako odnajduje siebie w obliczu mę-

skości, podczas gdy męskość potwierdza się przez

kobiecość. Ta właśnie niejako <osobotwórcza> (a

nie tylko <osobowościowa>) funkcja płci wskazuje,

jak głęboko człowiek przy całej swej duchowej sa-

motności, przy całej swej jedyności i niepowtarzal-

ności właściwej osobie ukonstytuowany jest jako

<ten> lub <ta>.

To ontyczne uwarunkowanie płciowości nie

może być podmienione, gdyż każde naruszenie

tego stwórczego planu prowadzi do nieoczekiwa

nych konsekwencji. Płciowość człowieka założona

jest w istocie każdej osoby ludzkiej i manifestuje

się w ciele i poprzez ciało. Nie socjo-kulturowe uwa

runkowania wpływają na płciową świadomość oso-

by ludzkiej, lecz całość natury człowieka.

Antropologia biblijna Rdz 1-

3, jak też tajemnica Wcielenia

i Zmartwychwstania Jezusa

Chrystusa, bez wątpienia sta-

nowią podstawową treść chrze

ścijańskiej antropologii i „teo-

logii ciała”, którą Jan Paweł II

przedstawił w 129 katechezach

podczas środowych audiencji

ogólnych w okresie 05.09.1979

– 28.11.1984.

W swych katechezach Jan

Paweł II ciągle powraca do an-

tropologii aktu stworzenia, ta-

jemnicy Wcielenia i antropologii

zmartwychwstania i tym samym

ogłasza tajemnicę

przebóstwie-

nia,

treścią której jest również

<uduchowienie ciała>.

Bez tych podstawowych

pojęć antropologicznych, które

Jan Paweł II głosił całemu świa-

tu, niemożliwe jest zbudowanie

adekwatnej antropologii.

Jak należy rozumieć tajemnice <uduchowienia>

ciała ludzkiego? Czy chodzi tutaj o przeobrażenie

natury ludzkiej?

Oczywiście, że nie chodzi tutaj o

przeobrażenie jego natury[natury człowieka] w

anielską, czyli czysto duchową… zachowa on w

tym <przyszłym świecie> swoją własną ludzką na

turę duchowo-cielesną. Gdyby miało być inaczej,

nie byłoby sensu mówienia o zmartwychwstaniu.

Zmartwychwstanie oznacza przywrócenie do życia

prawdziwego ciała ludzkiego, które w doczesności

zostało poddane śmierci.

<Uduchowienie> nie oznacza panowania ducha

nad ciałem lub też całkowitego podczynienia się

ciała duchowi, lecz

jak gdyby pełne przeniknięcie

ciała duchem – przeniknięcie energii ciała siłami

ducha.

<Uduchowione ciało> jest ciałem

przebóstwio

nego człowieka

. Idąc za antropologiczną myślą

Jana Pawła II można powiedzieć, że <uduchowie

nie> cielesnej natury człowieka oznacza

inny <układ

sił> wewnątrz człowieka

‘Teologia ciała’ powinna nam pomagać odkry

wać tajemnice osoby ludzkiej w jej najbardziej pod

stawowym i ostatecznym wymiarze, w wymiarze

wieczności. Brak takiej antropologii prowadzi do

dewaluacji podstawowej prawdy o człowieku, przy

kładem czego jest rosnąca

gender

ideologia i inne

tego typu tendencje.

W tym kontekście widzimy konieczność

ducho

wych katedr

, które byłyby przystosowane do na

uczania głównych pryncypiów chrześcijańskiej an

tropologii.

(dokończenie w następnym numerze)

Ks. dr Tadeusz Bienasz

Tamże.

Bienasz Tadeusz,

Człowiek w tajemnicy stworzenia

i odkupienia, Rozważania nad „antropologią biblijną“

Jana Pawła II,

Białystok 2007, s. 172-175.

Jan Paweł II,

Mężczyzną i niewiastą stworzył ich

, s.

263

Jan Paweł II,

Mężczyzną i niewiastą stworzył ich

, s.

265; Por. Ks. J. Bajda,

Konsekracja ciała w aspekcie po-

wołania osoby

, Lublin 1982, s. 190.

21 Jan Paweł II, Mężczyzna i niewiasta stworzył ich,

s. 263.